Thăm vườn An Hiên xứ Huế

An Hiên là một trong ba ngôi nhà vườn tiêu biểu nhất của xứ Huế nằm ở bên dòng sông Hương thuộc xã Kim Long, thành phố Huế. Một cổng ngõ xây bằng gạch, vôi vữa, quét màu xám tro, theo lối xưa ở Huế, với hình vòm, quay mặt ra sông Hương. Chiếc cổng nửa như muốn khép lại những ồn ã bên ngoài, nửa như gợi mở về một nếp vườn Huế bên trong. Chiếc cổng cao gần 5m, có mái che, nóc mái trang trí hổ phù, vừa tạo vẻ bề thế, nghiêm cẩn cho cảnh trí, vừa mang một dụng ý thật nhân văn. Một nếp nhà ẩn hiện trong vườn hoa trái. Hai bên lối ngõ đi từ cổng vào là những cây mận trắng xứ bắc đan nhau trên tầng lá, như một cung đường lãng mạn nào đó của tuổi đôi mươi yêu dấu. Rẽ ngang và vượt qua chiếc bình phong cổ kính trang trí chữ thọ, hai bên trổ song hỷ, là chiếc hồ nước điểm suyết những bông súng, soi bóng trời xanh lung linh.

Thiếu nữ trong nhà vườn An Hiên ở Huế

Ngôi nhà ba gian, hai chái. Một mái nhà rường xứ Huế cổ kính rất đặc trưng, với những vì kèo chạm trổ công phu, những bờ nóc với đồ án rồng mây, mái ngói cổ. Ngôi nhà có diện tích 135m2, với 48 cột gỗ mít chắc khỏe, tựa trên những tảng đá hình vuông, vách nhà làm từ gỗ lim, những đòn tay kền kền bề thế. Đi lang thang trong vườn, thăm thú các loại cây cũng là cái thú. Nhiều cây gắn với những cái tích cụ thể. Cây hồng xiêm Tiên Điền được trồng cách đây khoảng 80 năm, do ông Nghè Mai, chắt nội của đại thi hào Nguyễn Du mang từ quê hương đại thi hào vào tặng chủ nhân, đang chuẩn bị đơm trái. Cây trái miền Nam với măng cụt, sầu riêng Lái Thiêu cũng được đưa về trồng tụ họp. Các loại cây trồng xứ bắc thì nhiều, nào nhãn, mơ chùa Hương, vải Thanh Hà, cam Xã Đoài. Có cả những giống cây mà ta chỉ gặp trong sách vở như hải đường, ngô đồng, trà mi Nhật.

Chị Nguyễn Thanh, năm nay 56 tuổi, một người giúp việc đã gắn bó với ngôi nhà này từ ngày bà Nguyễn Đình Chi còn sống, cho biết: “Ngôi nhà vườn này nguyên là phủ An Hiên của ông Phạm Đăng Thập xây dựng từ cuối thế kỷ XIX, sau nhường lại cho ông Tùng Lễ, rồi đến năm 1936 bán lại cho ông bà Nguyễn Đình Chi. Năm 1940, ông Nguyễn Đình Chi mất, bà Nguyễn Đình Chi về sống tại An Hiên và kiến tạo nơi này thành một nhà vườn xinh đẹp như hiện nay”. Bà Nguyễn Đình Chi sinh năm 1909, quê ở làng Hưng Thạnh, phủ Tuy Phước (nay thuộc TP. Quy Nhơn). Năm 1923, bà ra Huế học Trường Đồng Khánh. 18 tuổi, bà cầm đầu cuộc bãi khóa chống thực dân Pháp của nữ sinh Đồng Khánh. Năm 1933, bà là phụ nữ Trung kỳ đầu tiên đậu tú tài Tây. Sau Cách mạng Tháng Tám, bà là Phó chủ tịch Hội Liên Việt Thừa Thiên, năm 1952 làm hiệu trưởng Trường Đồng Khánh. Sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968, bà thoát ly ra vùng giải phóng, làm phó chủ tịch UBND cách mạng tỉnh Thừa Thiên - Huế, rồi ủy viên Hội đồng cố vấn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam; năm 1974, là ủy viên Hội đồng Hòa bình Thế giới. Sau năm 1975, bà là ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, rồi đại biểu Quốc hội khóa VI, VII. Ngôi nhà vườn An Hiên, gắn với cuộc đời của vị nữ chủ nhân ấy. Chị Thanh kể ngày bà Chi còn sống, bà vẫn ở nơi ngôi nhà xây bên cạnh ngôi nhà chính.

Hiện ngôi nhà do con dâu bà Chi về cai quản, chị Thanh vẫn là người giúp việc chăm sóc hàng ngày. Chị gắn bó với nhà vườn An Hiên như một mối duyên. Chị sống trong khu vườn từ năm 16 tuổi. Sau khi bà Chi mất, chị phải vào thành phố Hồ Chí Minh mưu sinh, nhưng một thời gian chị lại về. Nay, ngoài việc chăm chút cho ngôi nhà và khu vườn, chị còn trở thành hướng dẫn viên cho du khách thăm vườn, giúp khách hiểu cặn kẽ, từng chi tiết ngôi nhà, từng gốc cây, ngọn cỏ trong vườn.