Xây dựng không gian công cộng: Cần sự kiên quyết từ nhiều phía

	Lúng túng xử lý hành vi phản cảm nơi công cộng
	Cần mở rộng không gian công cộng phố cổ Hà Nội

Phố bích họa Phùng Hưng

Đề cập đến vai trò của không gian công cộng với sức khoẻ của người dân, ông Đinh Đặng Hải - Chuyên gia cao cấp của Tổ chức Health- Bridge cho biết, ngoài lợi ích thường thấy về môi trường và kinh tế thì không gian công cộng rất có lợi về sức khoẻ. không gian công cộng là nơi người dân thực hiện rèn luyện sức khoẻ thể chất như tập thể dục, các hoạt động vui chơi, hay đơn thuần chỉ là nơi giao tiếp gia tăng sự gắn kết giữa người với người, qua đó có thể gián tiếp giảm tình trạng béo phì rất nghiêm trọng ở trẻ em, khả năng mắc các bệnh về tim mạch với người già. Đây cũng là vấn đề cần phải được quan tâm đúng mức, quyết định chất lượng sống đô thị, là thước đo của một “thành phố đáng sống”, ông Hải nêu quan điểm.

PGS – TS. Phạm Quỳnh Phương, Viện nghiên cứu Văn hóa cho rằng, không gian công cộng như một “phòng khách” của đô thị. Bởi không gian công cộng đóng vai trò tối quan trọng cho sự tương tác của con người với con người, con người với thiên nhiên, cho sự lưu giữ các ký ức chung và việc tạo dựng nên các biểu tượng gắn liền với một thành phố. Không gian công cộng còn là nơi mà ai cũng có thể tiếp cận được mà không phải trả bất cứ khoản phí nào.

Vì vậy, không gian công cộng cần được coi là một tài sản văn hóa, một hệ sinh thái văn hóa tạo ra sự bền vững của các mối quan hệ xã hội và các giá trị văn hóa đã được tích lũy, bồi đắp qua các thế hệ.

Đặc biệt, sau mở rộng năm 2008, cùng với quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, không gian công cộng của Hà Nội cũng bị biến hóa theo chiều hướng không mấy tích cực: nhiều khu đô thị mới mọc lên trong khi diện tích đất dành cho mục đích công cộng không được xem trọng, thậm chí đang bị thương mại hóa, tư nhân hóa. Diện tích vỉa hè bị lấn chiếm bởi các hộ kinh doanh, nhiều nơi không gian công cộng phải nhường chỗ cho những bãi đỗ xe hay việc mở rộng hạ tầng giao thông.

Bên cạnh đó, cũng xuất hiện nhiều loại hình mới nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội. Ngoài công viên, quảng trường, các không gian công cộng mới hình thành như phố đi bộ, phố sách, bích họa...

Mặc dù nhà nước và chính quyền các cấp đã dành sự quan tâm nhất định cho không gian công cộng như tăng diện tích trồng cây xanh, số lượng các công viên nhiều hơn, phố đi bộ… song diện tích cho không gian công cộng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân.

Trong cuộc đấu tranh để giành lại các không gian công cộng và vận hành tốt hơn, thì sự tham gia của cộng đồng là điều cần làm chứ không phải là một sự lựa chọn, bởi một mình chính quyền sẽ không thể lo hết. Cần sự liên kết giữa những nhà quản lý đô thị với các doanh nghiệp để tạo thêm nhiều hơn nữa các không gian công cộng cho người dân, bà Phạm Quỳnh Phương nhấn mạnh.

Trong nỗ lực mở rộng không gian công cộng trong khu vực nội đô, Chủ tịch UBND Hà Nội đã đồng ý về nguyên tắc ý tưởng thiết kế phương án tổng thể phát triển không gian văn hóa thương mại dịch vụ tại khu vực 131 vòm cầu dẫn đường sắt phía Nam cầu Long Biên, quận Hoàn Kiếm và ý tưởng phân chia chức năng khu vực sử dụng theo chủ đề.

Theo đó, việc chỉnh trang lại không gian bên trong các vòm cầu Phùng Hưng giúp kiến tạo không gian công cộng, tăng kết nối với các tuyến phố di sản ở phố cổ và đặc biệt là khu vực bích họa Phùng Hưng hiện nay. Nhiều nhà kiến trúc, chuyên gia mỹ thuật ủng hộ phương án tạo ra không gian công cộng ở khu vực cầu đường sắt này.

Theo thiết kế, khu vực này sẽ trở thành không gian văn hóa mới của quận Hoàn Kiếm. Trước đó, Hà Nội đã thí điểm đục thông, cải tạo thành công vòm cầu số 93 với khởi nguồn từ dự án “Bích họa trên phố Phùng Hưng” được các họa sĩ Hàn Quốc và Việt Nam cùng nhau thực hiện từ đầu tháng 11/2017 và đã làm thay đổi diện mạo trước đây của con phố này. 19 bức bích họa tại các vòm cầu vừa góp phần tái hiện lại một cách sinh động không gian Hà Nội xưa cũ, trầm mặc và cổ kính, vừa nhằm bảo tồn các di sản, đồng thời tạo nên diện mạo mới, đậm chất văn hóa cho khu vực phố cổ.

Có thể xem không gian công cộng là nơi cư dân đô thị lấy lại cân bằng sau giờ làm việc, giải tỏa áp lực và sản sinh năng lượng, kích thích óc sáng tạo của hàng trăm, hàng ngàn con người đô thị; giúp họ sản xuất những sản phẩm - hàng hóa quan trọng của nền kinh tế đô thị. Và để góp phần làm được điều ấy, một loạt khu, cụm công nghiệp, cơ sở sản xuất công nghiệp sẽ phải di dời ra khỏi nội đô, các mặt bằng này sau đó sẽ nên được ưu tiên bố trí các chức năng thương mại, dịch vụ công cộng, TS. Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng Kỹ thuật (Bộ Xây dựng), nguyên Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và Nông thôn quốc gia đề xuất.

Song song với các cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tự nguyện di dời, nhiều chuyên gia kiến nghị, Hà Nội cũng cần có chế tài, quy định bắt buộc việc bàn giao lại quỹ đất sau khi di dời ra ngoài khu vực nội thành để thành phố ưu tiên xây dựng, phát triển công trình công cộng.