Vụ bê bối tại Toshiba

Ông Tanaka, 64 tuổi và ông Sasaki, 66 tuổi, cả hai gia nhập Toshiba trong năm 1970. Ông Sasaki từng là Chủ tịch Toshiba từ tháng 6/2009 đến tháng 6/2013, cũng chính là giai đoạn tập đoàn này bị thổi phồng lợi nhuận.

Người kế nhiệm ông Tanaka sẽ là Chủ tịch Masashi Muromachi. Hôm thứ Hai, Ủy ban độc lập được Tập đoàn Toshiba chỉ định cho biết, DN đã phóng đại lợi nhuận tổng cộng 151,8 tỷ yên (khoảng 1,22 tỷ USD), gấp 3 lần lợi nhuận ước tính.

Các cuộc điều tra phát hiện rằng, việc báo cáo sai lợi nhuận đã bắt đầu từ cuộc khủng hoảng tài chính cách đây 7 năm, khi các nhà quản lý cấp cao đã áp đặt những mục tiêu không thực tế. Báo cáo cho biết: “Các nhân viên của Toshiba đều có đạo đức nghề nghiệp, nhưng họ không thể đi ngược lại ý muốn của cấp trên”.

Công ty Toshiba nổi tiếng với các thiết bị điện tử gia dụng

Rắc rối

Vụ bê bối về kế toán của Toshiba do các nhà quản lý chứng khoán phát hiện, khi họ kiểm tra bảng cân đối tài chính của công ty hồi đầu năm nay.

Những phát hiện này có nghĩa là Toshiba sẽ phải xác định lại lợi nhuận cho khoảng thời gian từ tháng 4/2008 đến tháng 3/2014. Còn chưa rõ liệu nó sẽ ảnh hưởng hay không tới kết quả của công ty tính cho tới tháng 3/2015.

Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản cho biết, vụ việc này có thể hủy hoại niềm tin vào quản trị DN tại Nhật Bản. Ông nói thêm, những sai phạm kế toán tại Toshiba là "rất đáng tiếc".

Chính phủ Nhật Bản đã cố gắng để lấy lại niềm tin của các nhà đầu tư toàn cầu bằng cách quản trị DN tốt hơn sau khi hãng Olympus bị phát hiện đã che giấu thua lỗ bảo hiểm, mà tới giờ đó vẫn là vụ bê bối tồi tệ nhất về quản lý DN tại Nhật Bản.

Theo đó, Olympus, tập đoàn chuyên sản xuất camera và vật tư y tế, bị phát hiện đã công bố các báo cáo tài chính chênh lệch, có khi đến 100 tỷ yên, so với thực tế nhằm che giấu tình hình thua lỗ trong suốt khoảng thời gian từ thập niên 1990 đến năm 2011, với giá trị tổng cộng 1,7 tỷ USD.

Những phát hiện của báo cáo này được cho là Toshiba sẽ phải có tuyên bố lại về thu nhập và có thể phải chịu những khoản tiền phạt khổng lồ.

Cuộc điều tra phát hiện báo cáo sai về lợi nhuận đã bắt đầu từ sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, khi các nhà quản lý cấp cao của DN này áp đặt mục tiêu hoạt động không thực tế. "Trong Toshiba, có một thứ văn hóa tập đoàn là một người không thể đi ngược lại mong muốn của thượng cấp".

Chuyên gia kinh doanh Loizos Heracleous, giáo sư về chiến lược và tổ chức tại Trường Kinh doanh Warwick (Anh), nói rằng đó là vấn đề rất lớn trong văn hóa kinh doanh của Nhật Bản.

"Văn hóa DN ở Nhật Bản có tính phân cấp và dựa trên lịch sử lâu dài của sự trung thành, làm hết sức mình và làm tất cả những gì có thể để tránh đem lại xấu hổ cho tập đoàn của ai đó", ông nói. "Những giá trị này, kết hợp với áp lực, có thể đôi khi cám dỗ các giám đốc điều hành đi đường tắt và có thể khiến nhân viên khó khăn khi biết rõ người lãnh đạo đã làm sai nhưng lại không thể góp ý kiến của mình".

Tái cơ cấu

Các nhà quan sát cũng cho rằng, thật đáng ngạc nhiên khi một công ty công nghệ khổng lồ như Toshiba vẫn hoạt động "theo cách lừa đảo lỗi thời" như vậy.

Các nhà quản lý được cho là sẽ bắt đầu tự họ thực hiện việc xem xét lại sổ sách kế toán của Toshiba, dựa trên báo cáo ra hôm thứ Hai. Cổ phiếu của Toshiba tăng 6% ở Nhật Bản khi báo cáo về kế toán này đã chấm dứt đồn đoán về mức độ của vấn đề.

Tuy nhiên, cổ phiếu của Toshiba vẫn tụt khoảng một phần tư kể từ khi công ty này lần đầu tiên tiết lộ các trường hợp sai phạm kế toán hồi tháng Tư.

Karissa Chua, chuyên gia phân tích của thiết bị điện tử tiêu dùng tại hãng nghiên cứu thị trường Euromonitor cho rằng: Vụ bê bối của Toshiba nhấn mạnh những vấn đề từng khiến nhiều công ty công nghệ cao của Nhật Bản gặp rắc rối trong những năm gần đây.

"Trường hợp ngoại lệ duy nhất là các hãng máy ảnh, còn các công ty Nhật Bản sản xuất lĩnh vực khác không còn khả năng để cạnh tranh có hiệu quả với các công ty như Samsung và Lenovo", cô nói.

"Mặc dù không có những vụ bê bối, các hãng công nghệ của Nhật vẫn mất đi khả năng cạnh tranh với các đối thủ Hàn Quốc và Trung Quốc của mình".

Và cho dù Toshiba có thể phục hồi, chắc chắn tình hình kinh doanh sẽ không mấy khả quan, theo các nhà phân tích.

Tuy nhiên, bà Chua của Euromonitor cho biết, Toshiba đã bị bỏ quá xa phía sau đối thủ cạnh tranh để có thể đảo ngược tình thế trong lĩnh vực sản xuất thiết bị điện tử tiêu dùng, ngành có sự cạnh tranh quá lớn.

Thay vào đó nên tập trung vào đẩy nhanh kế hoạch tái cơ cấu và chuyển hướng vào năng lượng điện tử và linh kiện điện tử cao cấp, cô nói.