Thiêng liêng ngọn quốc kỳ nơi giới tuyến

Vá cờ trong mưa bom bão đạn

"Sông Bến Hải bên trong bên đục/Trách ai làm cho non nước chia đôi" - Vĩ tuyến 17, cầu Hiền Lương, sông Bến Hải cùng ca khúc Câu hò bên bờ Hiền Lương của nhạc sĩ Hoàng Hiệp đưa chúng tôi trở về những địa danh từng gánh vác trên mình vô vàn những bể dâu thế sự.

Thiêng liêng Lễ thượng cờ ở đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải

Từng câu chuyện về đôi bờ sông giới tuyến là những truyền kỳ bất tận nhưng vô cùng cụ thể. Trong đó, câu chuyện ngọn cờ Tổ quốc phía Bắc cầu Hiền Lương như một sử thi bi tráng trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ cứu nước ác liệt. Và sẽ còn thắm mãi cho đến mai sau.

Cầu Hiền Lương nối liền quốc lộ 1A, bắc qua sông Bến Hải tại km 735 thuộc thôn Hiền Lương, xã Vĩnh Thành, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, ra đời vào năm 1928. Trước đó muốn qua lại sông Bến Hải người ta chỉ có một cách là đi đò. Cầu rộng 2m, đóng bằng cọc sắt, dành riêng cho người đi bộ, còn nếu đi bằng xe bò, xe ngựa hoặc ôtô phải qua phà. Chiếc cầu tuy thô sơ nhưng đánh dấu một cột mốc lớn vào lịch sử giao thông Quảng Trị. Sau nhiều lần nâng cấp mở rộng, vào 1952 người ta xây lại cây cầu này với chiều dài 178m, rộng 4m, trọng tải 18 tấn. Cầu chia làm hai phần, mỗi bên dài 89m.

Đặc biệt, sau Hiệp định Genève, sông Bến Hải trở thành giới tuyến quân sự tạm thời, để hai năm sau sẽ tiến hành cuộc tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Nhưng với âm mưu thôn tính miền Nam, đế quốc Mỹ đã chia cắt đất nước ta 21 năm trời ròng rã và Quảng Trị trở thành vành đai trắng bởi phải gánh chịu hàng chục vạn tấn bom đạn, chất độc hóa học. Cầu Hiền Lương trở thành biểu tượng của nỗi đau chia cắt Bắc - Nam và khát vọng thống nhất non sông, là nơi đầu cầu giới tuyến...

Ông Nguyễn Văn Hùng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị cho biết, đôi bờ Hiền Lương – Bến Hải là tên gọi cho một cụm di tích ở hai bên bờ sông Bến Hải tại khu vực cầu Hiền Lương. Cụm di tích này đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2013. Ở phía Bắc cầu Hiền Lương, bắt đầu ngày 10/8/1954, phía ta dựng cột cờ bằng cây phi lao cao 12m, với lá cờ rộng 15,36m2.

Ở bờ Nam, quân Pháp liền cắm cờ của chúng lên nóc lô cốt Xuân Hòa, cao 15m. Đồng bào hai bờ giới tuyến yêu cầu: Cờ ta nhất định phải cao hơn cờ địch. Thế là các chiến sĩ ta lặn lội lên rừng tìm được cây gỗ cao 18m về làm cột cờ, trên đỉnh cột treo lá cờ 24m2.

Ngày 30/6/1955, Pháp chuyển giao các đồn cảnh sát cho chính quyền Ngô Đình Diệm. Từ đây, cuộc đấu tranh nâng cao cột cờ giữa ta và địch mới thực sự diễn ra gay gắt. Để thể hiện “chánh nghĩa quốc gia”, tháng 2/1956 Ngô Đình Diệm cho xây dựng cột cờ bằng xi măng cốt thép cao 30m với lá cờ 3 sọc lớn, có đèn nê - ông nhấp nháy đủ màu.

Trước sự khiêu khích của địch, tháng 7/1957, quân ta phía Vĩnh Linh đã xây dựng cột cờ bằng thép ống cao 34,5m với lá cờ rộng 108m2. Trên đỉnh cột cờ gắn ngôi sao bằng đồng đường kính 1,2m. 5 đỉnh ngôi sao gắn một chùm 15 bóng điện loại 500W. Mỹ-Ngụy lại vội nâng cột cờ của chúng cao 35m. Không để cột cờ ta thấp hơn cờ địch ở bờ Nam, năm 1962, với vật liệu chở từ Hà Nội vào, quân và dân ta xây dựng cột cờ mới cao 38,6m với lá cờ rộng 134m2, nặng 15kg. Đây là cột cờ cao nhất khu vực giới tuyến.

“Ta đã đánh trên 300 trận lớn nhỏ; 3 lần bắt biệt kích địch vượt sông đặt mìn phá cột cờ, 2 chiến sĩ công an vũ trang hy sinh, 8 bị thương, 11 dân quân Hiền Lương ngã xuống để lá cờ Tổ quốc luôn tung bay trên bầu trời giới tuyến. Đặc biệt, không thể không kể đến mẹ Nguyễn Thị Diệm là một trong những người phụ nữ kiên cường may cờ, vá cờ trong bom đạn. Về sau, mẹ đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND”, ông Nguyễn Văn Hùng nói.

Vươn ra biển lớn

Hiền Lương - Bến Hải đã đi vào lịch sử của dân tộc, trở thành biểu tượng thể hiện khát vọng thống nhất non sông, bảo vệ chủ quyền Tổ quốc. Ở nơi ấy hiện vẫn còn rõ dấu tích của đồn cảnh sát và vũ trang Hiền Lương, Cửa Tùng bên bờ Bắc; Đồn cảnh sát Xuân Hòa và Cát Sơn bên bờ Nam, thuộc quân ngụy. Cụm di tích lịch sử đôi bờ Hiền Lương khắc họa rõ nét về một thời đau thương chia cắt đất nước hai miền.

Song, Bến Hải - Hiền Lương giờ đã vươn mình trỗi dậy, thay da đổi thịt từng ngày. Bờ sông đã được kè bê-tông sạch đẹp. Đứng bên này sông, nhìn qua mặt nước Hiền Lương lấp loáng nắng trưa, phía bờ Bắc cánh đồng nuôi tôm với những máy sủi khí tung bọt trắng trên đồng tôm, thật khó hình dung những khắc khoải cách chia của hơn nửa thế kỷ trước. Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Nguyễn Đức Chính phấn khởi cho biết, cùng với người dân Vĩnh Linh, các huyện thị còn lại của tỉnh Quảng Trị bước ra khỏi chiến tranh từ hoang tàn đổ nát, mất mát, hy sinh lớn lao.

Song người dân Quảng Trị vẫn đoàn kết bắt tay ngay vào gây dựng lại từ đầu và từng bước hồi sinh. Hôm nay, đi trên những con đường nhựa hóa hoặc bê-tông, qua những khu đô thị, thấy những ngôi nhà cao tầng mọc lên khắp nơi, ai cũng cảm nhận được sự đổi thay của quê hương mình đang trên đà phát triển mạnh.

Trong năm 2016 và những tháng đầu năm 2017, mặc dù còn gặp nhiều khó khăn, nhất là ảnh hưởng sự cố môi trường biển nhưng tổng giá trị sản phẩm toàn tỉnh năm 2016 đã tăng 6,5% so với năm 2015; thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt 2.203 tỷ đồng. Kim ngạch xuất khẩu năm 2016 đạt 210 triệu USD, tăng 5,1% so với năm 2015. Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) xếp thứ 43, tăng 10 bậc, ở nhóm khá của cả nước; thu hút được 38 dự án đầu tư...

Trong nội bộ từng ngành kinh tế, cơ cấu sản xuất từng bước có sự thay đổi theo hướng tăng hàm lượng sử dụng công nghệ mới; sản xuất gắn với thị trường và khai thác tiềm năng, lợi thế của từng vùng.

Bên cạnh đó, với lợi thế nổi trội về vị trí địa lý - kinh tế, là đầu cầu của Hành lang kinh tế Đông - Tây về phía Việt Nam, đặc biệt từ khi cầu Hữu Nghị II nối Lào - Thái Lan được khánh thành, đánh dấu sự khai thông của tuyến Hành lang kinh tế Đông - Tây, tỉnh Quảng Trị đã có nhiều nỗ lực góp phần thúc đẩy sự phát triển, biến hành lang giao thông thành hành lang kinh tế, hành lang công nghiệp để mở ra triển vọng cho phát triển kinh tế, thương mại, dịch vụ.

Sau bao thăng trầm bể dâu, Quảng Trị từng bước hồi sinh và ngày càng phát triển. “Nói đến Quảng Trị bây giờ không chỉ là lửa, là thép, là khó khăn như những năm chiến tranh, mà nhiều năm qua địa phương đã phát triển mạnh mẽ, tươi đẹp hơn nhiều. Quảng Trị đã có chuyển biến, quyết tâm bằng những việc làm cụ thể, hiệu quả như dự án Khu kinh tế Đông Nam, đảm bảo an sinh xã hội và không xảy ra tình hình phức tạp”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ghi nhận, đánh giá cao những nỗ lực phấn đấu và bước chuyển tích cực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Quảng Trị trong chuyến thăm và làm việc với tỉnh vào đầu tháng 4/2017.