12 đại dự án thua lỗ sẽ được xử lý theo hướng nào?

Xác định rõ thẩm quyền và trách nhiệm

Tập trung xử lý dứt điểm các tồn tại, yếu kém của 12 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành Công thương (gọi chung là 12 dự án) là một trong 6 nhiệm vụ của Đề án cơ cấu lại DNNN, trọng tâm là tập đoàn, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2016 -2020.

Nhưng cho đến cuối năm 2020, chỉ có Nhà máy sản xuất phân bón DAP1 - Hải Phòng được đưa ra khỏi danh sách 12 dự án thua lỗ vì đã có lãi. Nhà máy thép Việt Trung đã bắt đầu có lãi nhưng vẫn còn lỗ lũy kế. Có 2 dự án giảm được lỗ nhưng chưa bền vững. Nhà máy Sơ sợi Đình Vũ đã từng dừng hoạt động, nay đã vận hành trở lại.

Sau một thời gian dừng hoạt động, Nhà máy Sơ sợi Đình Vũ đã trở lại sản xuất và có lãi

Trong khi 7 dự án còn lại thì thua lỗ hoặc dừng hoạt động. Tuy nhiên việc xử lý các dự án thua lỗ này vẫn đang bế tắc do không xác định rõ, phân định rõ trách nhiệm và thẩm quyền khiến xử lý không đúng thẩm quyền, thậm chí đùn đẩy, không dám làm. Bên cạnh đó yêu cầu xử lý lại cố hữu bám lấy nguyên tắc “bảo toàn vốn nhà nước” một cách cứng nhắc theo cách cố lấy lại giá trị như giá trị sổ sách, trong khi thực tế ở nhiều dự án đã âm vốn.

Theo báo cáo của Chính phủ cho đến cuối năm 2020 thì tổng nợ phải trả của 12 dự án thua lỗ, yếu kém chậm tiến độ lên đến hơn 63.300 tỷ đồng, tổng vốn chủ sở hữu đã âm tới 7.200 tỷ đồng.

Ông Đặng Quyết Tiến - Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp - Bộ Tài chính cho rằng, do trước đây không xác định rõ vấn đề nào thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của Hội đồng thành viên/Hội đồng quản trị của các dự án, vấn đề nào thì doanh nghiệp xử lý, vấn đề nào do Tổng công ty Đầu tư kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC), vấn đề nào thuộc thẩm quyền của cơ quan đại diện chủ sở hữu, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, vấn đề nào thì phải xin ý kiến các bộ ngành… "Chỉ khi phân định rõ trách nhiệm và thẩm quyền mới có cơ sở pháp lý cho việc xử lý 12 đại dự án này và cả các dự án DNNN khác nếu rơi vào tình trạng thua lỗ, kém hiệu quả”, ông Tiến nhấn mạnh.

Theo cách phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm như Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp nêu lên thì với 3 dự án của Vinachem là Đạm Ninh Bình, Phân đạm và hóa chất Hà Bắc, CTCP DAP2, thẩm quyền và trách nhiệm của Vinachem là hoàn thiện phương án xử lý đối với từng dự án đảm bảo khả thi, có thể thực hiện được ngay. Cả 3 dự án này vừa âm vốn chủ sở hữu, lỗ lũy kế lại chưa xử lý được tranh chấp hợp đồng EPC.

Bảo toàn vốn theo cơ chế thị trường

Các dự án Gang thép Thái Nguyên, Thép Việt Trung và Sơ sợi Đình Vũ đang được tiếp tục xử lý tái cơ cấu các dự án. Tổng công ty Thép và Tập đoàn dầu khí chủ động quyết định theo thẩm quyền và tổ chức thực hiện phương án tái cơ cấu, thoái vốn khỏi các dự án này.

Ethanol Phú Thọ đã dừng thi công từ năm 2011 như vậy coi như đã phá sản thì cho phá sản. 2 dự án Ethanol Bình Phước, Ethanol Quảng Ngãi đã dừng hoạt động theo quyết định của cổ đông đa số đầu tư 70% vốn. Tổng công ty Dầu Việt Nam - CTCP (PVOIL) thuộc Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN) đầu tư 30% vốn. Như vậy trách nhiệm xử lý các dự án này thuộc về cổ đông đa số. Trách nhiệm của PVN là chỉ đạo PV Oil l và các đơn vị thành viên xem xét phần vốn đầu tư nếu đã trích lập dự phòng rồi thì cho chuyển nhượng dự án hoặc bán lại cho cổ đông kia.

Dự án DAP1 - Hải Phòng đã có lãi, trách nhiệm của Ủy ban Quản lý vốn so sánh hiệu quả giữa hai phương án thoái vốn tại thời điểm hiện nay với thoái vốn khi hết lỗ và tính đến yếu tố thị trường để đảm bảo lợi ích cao nhất cho Nhà nước.

Bế tắc nhất là dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam (Vinapaco), đã 4 lần đấu giá nhưng “mang đi lại mang về”. Đã có tới 3 phương án cho dự án này, đó là: Đấu giá toàn bộ tài sản cố định và hàng tồn kho; Cổ phần hóa bao gồm cả giá trị dự án nhà máy giấy; và UBND tỉnh Long An đề xuất thay đổi quy hoạch diện tích đất nhà máy mở rộng thêm để xây dựng khu đô thị sinh thái. Đề xuất của UBND tỉnh Long An đang được xem xét.

Nhà máy giấy Phương Nam cũng như một số dự án khác trong 12 đại dự án không xử lý được cũng bởi không xác định rõ nguyên tắc bảo toàn vốn, không theo nguyên tắc thị trường. Việc đấu giá các dự án này cũng cần xem xét lại. Đấu giá tài sản thì chỉ tính trên giá trị tài sản còn lại. Một số dự án nhà máy dừng hoạt động như vậy giá trị dự án bằng 0, nhưng lại xử lý theo cách đấu giá dự án, tức là tính cả giá trị tương lai dự án khiến giá trị mang đấu giá cao hơn giá trị doanh nghiệp còn lại. Vì xác định không đúng cách nên đấu giá mới không thành công.

Cục trưởng Đặng Quyết Tiến nhấn mạnh, phương hướng xử lý dứt điểm 12 dự án này là dứt điểm, không để kéo dài gây thất thoát tài sản của nhà nước theo nguyên tắc xác định rõ đúng người đúng việc, đúng thẩm quyền, đúng pháp luật và theo nguyên tắc thị trường thay vì tiếp tục có sự can thiệp của Nhà nước. Nguyên tắc này đã được đưa vào dự thảo Đề án tái cơ cấu DNNN giai đoạn 2021-2025 mà Bộ Tài chính đang hoàn tất, dự kiến trình Chính phủ trong tháng 4/2021.