Thích ứng nhanh để không lỡ đà phục hồi

Nhiều khó khăn, thách thức

Mặc dù làn sóng dịch Covid-19 lần thứ 4 đã cơ bản được kiểm soát, nhiều địa phương đang mở cửa trở lại, song theo các chuyên gia nền kinh tế vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Theo TS. Nguyễn Đức Thành - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS), đợt dịch lần thứ 4 đã khiến nền kinh tế rơi vào rất nhiều khó khăn như: Đứt gãy chuỗi cung ứng, xáo trộn thị trường lao động, doanh nghiệp bị tổn thương nặng nề, chi phí gia tăng… Trong khi đó, các biến động và bất định của kinh tế thế giới có thể tiếp tục làm gia tăng các rủi ro cho doanh nghiệp.

Theo ông Thành, những thực tế và xu hướng như vậy đặt kinh tế quý IV trước hai khả năng. Ở kịch bản thứ nhất, nếu lộ trình thích ứng rõ ràng, cả nước thống nhất các biện pháp thích ứng với dịch bệnh và vẫn đảm bảo sản xuất, lưu thông hàng hóa không bị đứt gãy, trong khi tiêm chủng tiếp tục được đẩy nhanh sẽ giúp các hoạt động sản xuất, tiêu dùng và giúp nền kinh tế phục hồi tích cực, dù sẽ không nhanh. Với kịch bản này (mà VESS coi là “kịch bản cao” - hay kịch bản tích cực), dự báo tăng trưởng GDP cả năm 2021 đạt mức 1,8%.

Các chính sách cần hướng tới phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh một cách nhanh nhất có thể

Trong khi đó với kịch bản thấp, dự báo tăng trưởng GDP có thể chỉ ở mức 0,2%. Kịch bản này có thể xảy ra trong trường hợp việc thực thi các chính sách thiếu đồng bộ, dịch bệnh có khả năng tái phát ở một số địa phương, dẫn tới việc phải thực hiện hạn chế đi lại, tình trạng “đóng - mở” lặp lại ở một số nơi xuất hiện các ca nhiễm, làm tăng tính bất định cho sản xuất.

Trong rất nhiều lần trao đổi với Thời báo Ngân hàng, TS. Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Vietnam đều cho rằng, không nên “chốt” mục tiêu tăng trưởng của năm nay ở một con số cụ thể trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp và bất định; mà quan trọng hơn là giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, tận dụng mọi cơ hội có thể nhằm tái tạo không gian cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, duy trì việc làm, bảo vệ người lao động và an sinh xã hội. Đây là những tiền đề cho tăng trưởng kinh tế phục hồi trong năm 2022 và các năm tiếp theo.

Nhất quán và vững chắc

PGS.TS. Phạm Thế Anh - Trưởng Bộ môn KTVM của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Kinh tế trưởng của VESS cũng cho rằng, việc mở cửa sẽ giúp phục hồi nhưng duy trì được bền vững đà phục hồi cũng rất quan trọng. “Nghị quyết 128 vừa qua nếu được triển khai một cách nhất quán trên toàn quốc, nhất là không để xảy ra tình trạng đóng - mở - đóng sẽ giúp các doanh nghiệp yên tâm xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, qua đó giúp các hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung, đặc biệt là sản xuất trong ngành chế biến, chế tạo sẽ phục hồi rất mạnh”, chuyên gia này nhận định.

Lý giải cho nhận định này, PGS.TS. Phạm Thế Anh cho biết, hiện nhu cầu tiêu dùng ở các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu hồi phục mạnh, trong khi nguồn cung vẫn bị đứt gãy. Do đó những nước xuất khẩu, cung cấp hàng hóa cho toàn thế giới như Việt Nam sẽ phục hồi nhanh nếu như không bị hạn chế bởi các biện pháp phong tỏa phòng chống dịch bệnh, đặc biệt là với những mặt hàng xuất khẩu đang bị khan hiếm.

Tuy nhiên chuyên gia này cũng lưu ý, trong khi CPI 9 tháng ở mức thấp chưa đến 2% thì chỉ số GDP deflator - chỉ số điều chỉnh GDP đo lường mức giá trung bình của tất cả hàng hóa và dịch vụ được tính vào GDP chứ không chỉ hàng hóa tiêu dùng - đã tăng trung bình 23%, là mức tăng rất mạnh. Do đó, khi nền kinh tế mở trở lại, sức cầu tăng thì chi phí sản xuất trước sau gì cũng sẽ phản ánh vào giá hàng hóa đầu ra, đẩy lạm phát tăng. Bên cạnh đó, áp lực lớn khác với lạm phát là bong bóng giá tài sản cũng như rủi ro giá lương thực, thực phẩm có thể tăng cao vào cuối năm. “Do đó, các hoạt động hỗ trợ kinh tế, doanh nghiệp phục hồi cần dựa vào các công cụ của chính sách tài khóa, trong khi phải rất cẩn trọng, không nên mở rộng, nới lỏng thêm về tiền tệ để tránh áp lực lạm phát, nợ xấu trong tương lai”.

Cùng quan điểm, TS. Thành cho rằng, cần thực hiện chính sách tiền tệ thích ứng (đáp ứng nhu cầu tín dụng của nền kinh tế nhưng kiểm soát tăng trưởng cung tiền quanh mức 10%) đi kèm các biện pháp kiểm soát rủi ro ở mức vừa phải, không quá chặt chẽ nhưng cũng không được chủ quan, bởi nếu mức cung tiền tăng mạnh trong khi khả năng hấp thụ của nền kinh tế không cao, có thể gây ra lạm phát.

Giới chuyên gia cũng nhận định, triển vọng tăng trưởng cả năm nay sẽ phụ thuộc lớn vào tốc độ và quy mô tiêm chủng vắcxin; hiệu quả cũng như các “phản ứng phụ” của các biện pháp phòng chống bệnh dịch; cũng như hiệu quả thực chất của các gói hỗ trợ. Do đó, trong thời gian tới các chính sách chiến lược cần tiếp tục tập trung vào việc ưu tiên và đẩy nhanh tiến độ, quy mô tiêm chủng vắc xin, đảm bảo mở ra ổn định cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, lưu thông hàng hóa. Cùng với đó, cần thực hiện các gói tài khóa tập trung vào củng cố hạ tầng, năng lực y tế cũng như hỗ trợ người lao động mất việc…

Các chuyên gia cho rằng, để thích ứng, chuyển sang trạng thái bình thường mới giúp cho nền kinh tế hồi phục thông suốt thì vấn đề thống nhất và tuân thủ trên toàn quốc là rất quan trọng (như với Nghị quyết 128 cũng như các chỉ đạo khác của Chính phủ và cấp Trung ương). “Với Nghị quyết 128, Chính phủ đã cho quyền các địa phương thích ứng mà các địa phương không thích ứng nữa thì có lẽ phải đình chỉ, loại trừ, cách chức một số lãnh đạo không tuân thủ, không hòa cùng “nhịp đập” của cả nước hoặc vì câu chuyện cá nhân hay địa phương của mình mà ngăn cản các địa phương khác, ngăn cản các chủ thể khác, như thế thì không chấp nhận được”, TS. Lưu Bình Nhưỡng - Phó trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội nói tại tọa đàm “Nghị quyết 128 - Hướng đến bình thường mới” do Cổng thông tin Chính phủ tổ chức ngày 18/10 vừa qua.