Tăng hấp thụ vốn: Mấu chốt ở thúc đẩy nền kinh tế thực

Ông Nguyễn Bá Hùng, Kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam

Ông đánh giá thế nào về tình hình kinh tế Việt Nam, về khả năng hấp thụ vốn hiện nay?

Theo báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á (ADO) tháng 7/2023 công bố mới đây, ADB đã hạ triển vọng tăng trưởng khu vực Đông Nam Á xuống còn 4,6% trong năm nay và 4,9% trong năm tới (so với mức ước tính lần lượt là 4,7% và 5,0% trong ADO tháng 4). Trong đó ADB cũng điều chỉnh hạ dự báo tăng trưởng của Việt Nam trong năm 2023 từ 6,5% xuống còn 5,8%, và từ 6,8% xuống còn 6,2% trong năm 2024. Nhu cầu bên ngoài yếu tiếp tục gây áp lực lên sản xuất công nghiệp và chế biến chế tạo, trong khi các điều kiện trong nước dự kiến sẽ được cải thiện hơn.

Tôi cho rằng, các chính sách tiền tệ linh hoạt và tích cực từ phía cung (như về room tín dụng và giảm lãi suất điều hành) đã góp phần giúp nền kinh tế có những dấu hiệu tích cực hơn, thể hiện ở tăng trưởng quý II đã tốt hơn so với quý I. Tuy nhiên, quy mô và sức phục hồi chưa như kỳ vọng chủ yếu do sức cầu của nền kinh tế yếu, khiến các hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư… còn nhiều khó khăn. Trong đó, bên cạnh các áp lực tiếp diễn từ ảnh hưởng nhu cầu yếu bên ngoài (hoạt động xuất, nhập khẩu sụt giảm mạnh) thì cầu trong nước cũng chưa cải thiện nhiều và triển vọng thị trường còn khó khăn. Hoạt động kinh tế thực còn yếu, thị trường bất động sản đình trệ, đầu tư công vẫn chậm và thấp so với kế hoạch đặt ra (dù so với cùng kỳ năm ngoái, tốc độ thực hiện đã tăng rất tích cực trong những tháng gần đây)… và vì thế cũng dễ hiểu khi cầu tín dụng và sức hấp thụ vốn của doanh nghiệp, nền kinh tế cho đến nay vẫn yếu.

Tức là khó khăn đang chủ yếu nằm ở hoạt động kinh tế thực và sức cầu yếu, thưa ông?

Đúng vậy, nếu nhìn vào các yếu tố thị trường của thị trường vốn sẽ thấy, hiện nguồn cung đang có nỗ lực lớn để tăng thêm (giảm lãi suất, tăng room tín dụng, các chương trình ưu đãi của các ngân hàng…). Bản thân các ngân hàng thương mại cũng cho thấy tình trạng đang thừa thanh khoản, nên ngân hàng rất chủ động trong việc tìm kiếm khách hàng và giảm lãi suất. Nhưng vì một số yếu tố như đề cập ở trên nên hiện cầu tín dụng vẫn đang yếu. Điều đó cho thấy, rất cần có các biện pháp chính sách để thúc đẩy nền kinh tế thực, thúc đẩy nhu cầu hàng hoá và dịch vụ của nền kinh tế. Hiện kinh tế đối ngoại rất khó khăn, xuất nhập khẩu giảm mạnh, Việt Nam phải trông nhiều hơn vào thị trường trong nước. Nếu thúc đẩy được kinh tế thực trong nước sẽ giúp cầu tín dụng của doanh nghiệp tăng tích cực hơn, từ đó mới thúc đẩy thị trường tín dụng sôi động trở lại. Tức là cần sử dụng nhiều hơn các biện pháp thị trường, làm sao gắn kết thị trường tài chính tín dụng với nền kinh tế thực.

Sức cầu nền kinh tế yếu nên hoạt động sản xuất gặp nhiều khó khăn

Vậy theo ông đâu là các lĩnh vực cần tập trung thúc đẩy?

Nhìn vào kinh tế thực hiện nay, động lực lớn nhất có lẽ là đầu tư công, vì đầu tư công có quy mô lớn, nhu cầu của nền kinh tế rất cao và có thể giúp kích hoạt các hoạt động kinh tế, từ đó trực tiếp và gián tiếp kích thích nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các thị trường liên quan khác như bất động sản cũng cần được thúc đẩy. Nhưng lưu ý ở đây là cần chú trọng vào thị trường bất động sản tiêu dùng, tức là làm sao để tín dụng đi vào hoạt động trong nền kinh tế thực, đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh liên quan đến bất động sản đáp ứng nhu cầu thực, thay vì có thể chảy vào hoạt động đầu cơ.

Để tăng khả năng tiếp cận tín dụng và hấp thụ vốn của doanh nghiệp thời gian tới cần thêm các giải pháp và lưu ý gì, thưa ông?

Ở góc độ tín dụng doanh nghiệp, nhìn chung doanh nghiệp vay vốn vì 3 nhu cầu chính: Thứ nhất là để cơ cấu lại nợ khi đến hạn; Thứ hai là vay vốn lưu động để phục vụ hoạt động hàng ngày; Thứ ba là vay để đầu tư mở rộng, nâng cấp sản xuất… Ở đây tôi muốn nhấn mạnh và lưu ý ở các nhu cầu thứ hai và thứ ba.

Trong quá trình kinh doanh, doanh nghiệp có thể có rất nhiều tài sản nhưng có thể vào những thời điểm nhất định thì ở chỗ này, chỗ kia họ chưa thu tiền về được. Tức là họ có tài sản có giá trị, nhưng dòng tiền đôi khi thiếu hụt nên họ cần nguồn vốn lưu động và vấn đề này liên quan đến thanh khoản của doanh nghiệp. Tôi cho rằng, các ngân hàng cần chú trọng đến vấn đề này. Trong thanh khoản doanh nghiệp, có những doanh nghiệp thực sự hoạt động kinh doanh tốt, chỉ đang gặp khó khăn thanh khoản nhất thời; song cũng có những doanh nghiệp mà khó khăn thanh khoản thể hiện bản chất doanh nghiệp đó là doanh nghiệp yếu kém. Vậy thì nghiệp vụ của ngân hàng phải chú trọng vào yếu tố đó. Đó là lý do vì sao bảo đảm ổn định hệ thống là rất quan trọng mà việc điều chỉnh chuẩn mực cho vay là điều rất nên cân nhắc cẩn trọng trước khi ra quyết định.

Bên cạnh đó, trở lại câu chuyện thị trường ở trên, khi kinh tế khó khăn thì nhìn chung thị trường đi vào trạng thái điều chỉnh. Trên thế giới, những lúc khó khăn là lúc doanh nghiệp tốt mua lại doanh nghiệp yếu và giúp thị trường dần tốt lên. Trong đó, doanh nghiệp thực sự yếu kém chấp nhận phải ra khỏi “chợ”, trong khi doanh nghiệp tốt họ có cơ hội mở rộng. Trong quá trình này, một yếu tố quan trọng là mua lại và sáp nhập (M&A). Như vậy, nếu các ngân hàng có được các dịch vụ để tư vấn cho doanh nghiệp khỏe mua lại doanh nghiệp yếu sẽ là điều tốt vì như thế sẽ tạo ra nhu cầu tín dụng. Hiện nay ở Việt Nam, mảng ngân hàng đầu tư đang hơi yếu, nói cách khác là trong “chợ” chưa có mảng ngân hàng đầu tư. Nên đây là yếu tố mà các ngân hàng có thể cân nhắc mở ra nghiệp vụ này. Hiện phần lớn các nghiệp vụ này nằm ở các công ty chứng khoán nhưng vấn đề đối với họ là không có vốn.

Còn liên quan đến đầu tư, khi doanh nghiệp vay đầu tư là để mở rộng, nâng cấp sản xuất… và các khoản vay đầu tư thường là đầu tư dài hạn. Nhu cầu này tại thời điểm hiện nay giảm bởi hoàn cảnh chung là kinh tế thực đang yếu nhưng nếu có cơ hội thì đấy cũng là phần nhu cầu vốn tương đối lớn của doanh nghiệp và có thể giúp tín dụng tăng.

Tôi được biết với các khoản đầu tư dài hạn, hiện phần lớn ngân hàng cho vay doanh nghiệp không quá 7 năm. Nếu một khoản đầu tư 7 năm thu hồi vốn, thì lợi tức hàng năm phải khoảng 15%, tức là rất cao. Nếu ngân hàng có các giải pháp nào đó thiết kế phù hợp để có các sản phẩm cho vay dài hơn, như cho vay theo vòng đời dự án với những dự án có vòng đời dài và dòng tiền ổn định. Khi các ngân hàng cân nhắc có khoản vay kiểu như vậy, trước mắt ở quy mô vừa phải, sẽ tạo ra những sản phẩm tín dụng mới và giúp thị trường có thể hấp thụ được nguồn cung tín dụng tốt hơn.

Xin cảm ơn ông!