Không thể bỏ qua công nghiệp hóa

Chưa có nước nào bỏ qua công nghiệp hóa

Trong bối cảnh nhiều nước đã chuyển sang phi công nghiệp, tăng tỷ trọng sản lượng của ngành dịch vụ, có một số quan điểm cho rằng, Việt Nam cũng nên tận dụng thời cơ của CMCN 4.0 để “đi tắt đón đầu”, bằng cách bỏ qua phát triển công nghiệp hóa mà đi thẳng vào dịch vụ nhờ tận dụng công nghệ để tăng nhanh năng suất lao động (NSLĐ). Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng, năng suất của ngành dịch vụ chỉ là năng suất phái sinh từ năng suất của ngành công nghiệp và việc “nhảy cóc” như vậy sẽ khiến chúng ta mắc vào bẫy thu nhập trung bình.

Qua nghiên cứu của mình, TS.Phạm Sỹ An - Phó giám đốc Trung tâm Phân tích và Dự báo thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, trong lịch sử có một điều dường như đã trở thành “chân lý” là tất cả các nước từ nghèo đi lên thịnh vượng thì đều đã phải qua con đường công nghiệp hóa. Chưa có một nước nào bỏ qua con đường công nghiệp hóa mà có thể trở thành nước giàu có, thịnh vượng được. Lịch sử cho đến hiện nay cho thấy điều này.

Công nghiệp hóa cần gắn liền với xu hướng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0

Mặc dù Anh, Mỹ và rất nhiều nước phát triển khác từ lâu đã chuyển sang phi công nghiệp hóa (Deindustrialization), giảm tỷ trọng sản lượng và lực lượng lao động của ngành công nghiệp, tăng tỷ trọng sản lượng và lao động của ngành dịch vụ, nhưng mấu chốt là vì trước đó cũng đã là những nước đã công nghiệp hóa rất thành công rồi. “Do đó theo quan điểm của tôi, để phát triển thì chúng ta vẫn phải qua con đường công nghiệp hóa”, TS.Phạm Sỹ An nói.

Ông An cho biết thêm, hoạt động của các ngành dịch vụ như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, logistics… muốn phát triển đều phải đi theo công nghiệp hóa. Nghĩa là, khi công nghiệp phát triển thì những ngành dịch vụ sẽ phát triển theo. Cho nên, đấy là cơ sở buộc chúng ta phải đi trên con đường công nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa.

TS. Nguyễn Tú Anh - Vụ trưởng Vụ Kinh tế Tổng hợp Ban Kinh tế Trung ương cũng cho rằng, nếu chúng ta bỏ qua công nghiệp hóa để đi thẳng vào dịch vụ và công nghệ thì đấy chính là mắc vào bẫy thu nhập trung bình. “Có quan điểm cho rằng, công nghệ sẽ làm cho năng suất của ngành dịch vụ tăng lên nhanh, vì vậy chúng ta không cần thiết phải đi vào công nghiệp hóa nữa mà tận dụng công nghệ, tận dụng CMCN 4.0 để đi thẳng vào dịch vụ đẩy năng suất lên. Nhưng hiểu như thế không hẳn đúng và đầy đủ. Năng suất của ngành dịch vụ chỉ là năng suất phái sinh từ năng suất của công nghiệp”, ông Tú Anh nhấn mạnh.

Cách làm phải khác trong kỷ nguyên 4.0

Năng suất lao động (tính về thu nhập) trong các ngành dịch vụ tăng lên chủ yếu là nhờ năng suất của ngành công nghiệp tăng (làm thu nhập của người lao động tăng) dẫn đến tiêu dùng cho các dịch vụ nhiều hơn và giúp năng suất dịch vụ tăng. Như vậy năng suất dịch vụ tăng chỉ là phái sinh nhờ năng suất của công nghiệp tăng. “Do đó, nếu chúng ta bỏ qua phát triển công nghiệp hóa, tận dụng công nghệ để đi thẳng vào dịch vụ nhằm tăng năng suất dịch vụ lên là rất khó, vì khi người ta không có thu nhập tốt thì sẽ không thể tiêu dùng nhiều cho các ngành dịch vụ”, TS.Nguyễn Tú Anh khẳng định.

Thực tế, có một số nền kinh tế đang phát triển đã bước vào phi công nghiệp hóa sớm. Tuy có nhiều nguyên nhân khiến điều này diễn ra nhưng về mặt “tác hại” và hệ lụy là rất lớn. Trong đó, một trong những hệ quả là mức thu nhập bình quân đầu người thấp hơn đáng kể so với thời điểm các nước phát triển bước vào phi công nghiệp hóa, đồng thời là nguy cơ mắc kẹt ở mức thu nhập đó mà rất khó cải thiện. Đơn cử, khi Mỹ, Anh, Đức… bắt đầu phi công nghiệp hóa, thu nhập bình quân đầu người của họ đã đạt mức 9.000-11.000 USD. Trong khi đó, quá trình phi công nghiệp hóa bắt đầu ở Brazil khi thu nhập bình quân đầu người chỉ ở mức 5.000 USD; ở Ấn Độ là 2.000 USD…

TS.Nguyễn Tú Anh cho rằng, phát triển dựa vào công nghiệp hóa là đúng hướng và là cách để chúng ta có thể phát triển nhanh. NSLĐ của ngành công nghiệp tăng rất nhanh trong những năm qua chính là nhờ sự phát triển của khoa học công nghệ. “Đặc biệt, Việt Nam đang nằm ở vùng dưới rất xa so với biên công nghệ của thế giới, tức là chúng ta đang có dư địa lớn để áp dụng các công nghệ mới. Như vậy, khi tiến hành công nghiệp hóa kết hợp với tận dụng các công nghệ mới thì NSLĐ sẽ tăng rất nhanh, nhờ đó giúp cho kinh tế tăng nhanh”, chuyên gia này phân tích.

Trong khi đó theo TS.Phạm Sỹ An, bối cảnh của CMCN 4.0 làm xuất hiện những ngành nghề mới hay những ngành gắn kết khó tách biệt giữa công nghiệp và dịch vụ, do đó đòi hỏi con đường phát triển công nghiệp hóa phải khác đi so với trước đây. “Ví dụ ở rất nhiều lĩnh vực hiện nay, doanh nghiệp sản xuất đồng thời cũng phải có khả năng gắn với thiết kế luôn, như vậy là gồm cả dịch vụ và công nghiệp chứ không tách riêng được. Nói cách khác, công nghiệp hóa sẽ phải gắn với xu hướng của CMCN 4.0 và tận dụng công nghệ nhiều hơn. Ranh giới giữa công nghiệp và dịch vụ bị mờ đi vì công nghệ nhưng công nghiệp hóa vẫn phải là nền tảng thì mới nâng cao được năng suất, thu nhập và tiến được đến thịnh vượng”, chuyên gia cho biết thêm.

Bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam" của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng gần đây nhấn mạnh: “XHCN mà nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc…”.

Theo Tổng Bí thư, một trong những yêu cầu hết sức quan trọng để thực hiện được mục tiêu đó là phải đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức; phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Mục tiêu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 tất nhiên sẽ không thể thực hiện được nếu chúng ta bỏ qua công nghiệp hóa.