Khơi thông thị trường vốn để tạo đà tăng trưởng

Ông Phạm Chí Quang, Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) phát biểu

Đi sâu vào phân tích chính sách tín dụng ngân hàng, ông Phạm Chí Quang cho biết, hiện nay hệ số đòn bẩy tài chính quốc gia, nói nôm na là độ sâu tài chính của chúng ta dựa trên tỷ lệ tổng dư nợ tín dụng trên GDP ở Việt Nam hiện nay đang ở mức rất là cao, khoảng 126% tính theo GDP đã tính toán lại, nếu tính theo GDP thời điểm gốc 2010 thì tỷ lệ còn cao hơn rất nhiều.

Mặc dù tính toán lại theo GDP, ông Quang cho rằng, tỷ lệ đòn bẩy tài chính 126% cũng được đánh giá là một trong những nước có tỷ lệ đòn bẩy cao nhất trong khối những nước có thu nhập trung bình thấp theo thống kê của WB. Đây là một trong những nội dung để các tổ chức quốc tế, trong đó WB, IMF và các công ty xếp hạng tín nhiệm quốc gia họ luôn cảnh báo chúng ta về việc điều hành tín dụng để đảm bảo làm sao giảm được hệ số đòn bẩy tài chính quốc gia đi xuống, đảm bảo cho sự an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng nói riêng và hệ thống tài chính nói chung.

“Trong bối cảnh đó chúng ta thấy rằng, nếu tiếp tục để nền kinh tế dựa vào tín dụng để phát triển, tín dụng tài trợ cho nền kinh tế, cho những nhu cầu nền kinh tế… sẽ không phải là một con đường phát triển bền vững, tạo nên tăng trưởng bền vững, tạo nên tăng trưởng bao trùm. Vì vậy đòi hỏi những nguồn lực khác, trong đó có những nguồn lực đặc biệt quan trọng là nguồn lực từ thị trường chứng khoán, thị trường tài chính”, ông Quang nhấn mạnh.

Đánh giá cao vai trò của thị trường chứng khoán và thị trường tài chính thời gian qua đã có những đóng góp rất tích cực cho nền kinh tế. Tuy nhiên, ông Quang cho rằng, các thị trường này vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của nền kinh tế, đặc biệt là thị trường trái phiếu DN. Vừa qua chúng ta thấy là sau giai đoạn phát triển rất tốt. Có những giai đoạn mức độ vốn hóa của thị trường trái phiếu DN lên đến 15% GDP, tuy nhiên nó có những khúc quanh, những khó khăn… đòi hỏi chúng ta cần phải có sự điều phối chính sách, một sự cởi mở về khung chính sách… để đảm bảo thị trường trái phiếu DN tiếp tục phát triển bền vững hơn, tạo lại cái nguồn lực cho nền kinh tế trong việc thúc đẩy tăng trưởng.

NHNN đã triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều công cụ chính sách

Quay về trở lại câu chuyện của tín dụng ngân hàng, ông Phạm Chí Quang cho biết, thời gian qua, NHNN đã triển khai rất quyết liệt, rất đồng bộ nhiều công cụ. NHNN là một trong những ngân hàng trung ương đầu tiên đã đi ngược chiều chu kỳ chính sách tiền tệ, đây là một sự dũng cảm trong bối cảnh kinh tế tài chính toàn cầu rất bấp bênh và khó lường.

Đến nay, chính sách tiền tệ thế giới vẫn đang tiếp tục thu hẹp và tốc độ thu hẹp đang giảm dần. Mặc dù chỉ số PCI của Mỹ có vẻ giảm nhưng câu chuyện người lập chính sách của các ngân hàng trung ương trên thế giới quan tâm hơn rất nhiều không phải chỉ số PCI mà chỉ số lạm phát lõi. Lạm phát lõi ở Mỹ hiện vẫn rất cao thì rõ ràng đây là áp lực lớn đến lãi suất.

Tại cuộc họp FOMC tháng 6, hơn 2/3 thành viên đều kết luận rằng cần phải tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, thậm chí sẽ phải tăng lãi suất chứ không phải như thị trường dự báo tháng 7 này tăng rồi dừng lại. Câu chuyện còn rất nhiều vấn đề và đặc biệt nhìn sâu vào thị trường và chính sách của FED dựa trên dữ liệu để họ ra quyết định chính sách, rõ ràng là thị trường việc làm của Mỹ còn rất mạnh, rất tốt. Điều đó thấy rằng tăng trưởng kinh tế Mỹ còn rất nóng và khi tăng trưởng kinh tế Mỹ còn nóng, tổng cầu còn tốt thì lạm phát do phía cầu, gọi là lạm phát cầu kéo vẫn còn áp lực và vì vậy cái lạm phát lõi của Mỹ chưa thể nguội nhanh.

Trong bối cảnh đó, nhìn sang châu Âu lạm phát vẫn rất cao, lạm phát ở Anh và châu Âu vẫn 6-7 %, Ngân hàng trung ương châu Âu, ngân hàng của Anh vẫn tiếp tục tăng lãi suất, nên chu kỳ tăng lãi suất chưa thể chấm dứt ngay như chúng ta kỳ vọng.

“Trong bối cảnh đó, NHNN Việt Nam từ đầu năm đến nay đã giảm lãi suất đến 4 lần liên tiếp, đó là một quyết định có tính chất cân não, rất táo bạo, ngược chiều chính sách tiền tệ thế giới”, ông Quang nhận định.

Liên quan đến câu chuyện lạm phát, thực tế lạm phát của nước ta đang có xu hướng giảm nhưng theo ông Quang, lạm phát cơ bản 6 tháng vẫn đang leo rất cao, lên đến 4,74% và tốc độ giảm của lạm phát cơ bản rất chậm. Điều này cho thấy mức độ dính của lạm phát trong thuật ngữ kinh tế học rất cao. Ở Việt Nam, kỳ vọng lạm phát vẫn còn rất lớn.

Trong bối cảnh đó, có thể năm nay lạm phát bình quân CPI có thể kiểm soát nhưng mức độ, độ trễ của chính sách và câu chuyện lo lắng của lạm phát không chỉ của 2023 mà còn phải tiếp tục của 2024 là những câu chuyện người điều hành phải cân nhắc dài hơn, ông Quang phân tích thêm.

Trong bối cảnh các động lực tăng trưởng kinh tế rất khó khăn, NHNN đã quyết định giảm 4 lần lãi suất điều hành, cùng với đó NHNN đã điều hành rất đồng bộ, nhiều công cụ, đặc biệt thanh khoản thị trường liên ngân hàng rất dồi dào. Đến nay, nguồn vốn của các NHTM, TCTD luôn dư thừa. Nguồn vốn tín dụng có ngấm được vào nền kinh tế hay không là vấn đề đang được quan tâm.

Cung ứng tiền gặp khó khi các động lực tăng trưởng yếu

Trao đổi về công tác cung ứng tiền, ông Quang cho biết, vốn ngân hàng không phải là vốn ngân sách Nhà nước. Ngân sách là chúng ta cấp phát tiền chi tiêu không đòi lại nhưng vốn ngân hàng là huy động của dân để cho vay và ngân hàng phải lấy được tiền vay trả lại cho người gửi tiền. Vì vậy, các ngân hàng luôn cân nhắc và câu hỏi đầu tiên đưa tiền ra là có thu hồi được vốn hay không?

Theo Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ NHNN, trong bối cảnh hiện nay, lực cầu và ba động lực tăng trưởng kinh tế rất khó khăn.

Đầu tiên là chi tiêu đầu tư công được xem là tạo động lực lan tỏa cho đầu tư khu vực tư nhân nhưng giải ngân rất khó khăn, không đạt được kế hoạch đề ra. Vì vậy, áp lực hiệu ứng tác động tràn từ đầu tư Chính phủ sang khu vực đầu tư công rất hạn chế. Không có đầu tư công, chắc chắn đầu tư tư nhân không theo được mà không có đầu tư tư nhân thì lấy đâu ra tín dụng.

Động lực thứ hai, xuất khẩu khó khăn. Các con số rất đẹp, thặng dư tài khoản vãng lai từ rất lâu với con số thặng dư rất lớn, rất vui mừng nhưng đằng sau sự vui mừng là những nỗi niềm rất lo lắng. Bởi tốc độ xuất khẩu và tốc độ nhập khẩu của chúng ta đều giảm rất nhanh, rất lớn… Cũng do tốc độ nhập khẩu của chúng ta giảm nhanh hơn nhiều so với tốc độ xuất khẩu giảm nên dẫn đến chúng ta mới có thặng dư về thương mại.

Điều cho thấy nền kinh tế đang bị co rút lại, miếng bánh GDP đang nhỏ lại và khi cả xuất khẩu và nhập khẩu - là hai thành tố rất quan trọng để hình thành nên tổng cầu giảm thì đương nhiên các nhu cầu tín dụng cũng giảm theo.

Động lực thứ ba, tiêu dùng trong nước khi xuất khẩu, nhập khẩu giảm, phía tổng cung sẽ không tạo ra công ăn việc làm. Khi việc làm không được duy trì chúng ta không thể có tiêu dùng. Mặc dù chúng ta có thể thực hiện rất nhiều các chính sách để kích thích du lịch, kích thích tiêu dùng trong nước nhưng quan trọng hơn, chúng ta phải tạo tiêu dùng của DN.

Hiện nay ở Việt Nam thống kê sơ bộ trên 95% DN tại Việt Nam là DN nhỏ và vừa. Trong bối cảnh khó khăn, những DN nhỏ và vừa đã bị tác động rất lớn và khả năng tiếp cận vốn ngân hàng ngày càng khó hơn. NHNN đã nhìn thấy vấn đề đó và đã rất mạnh dạn ban hành hai thông tư có tính xương sống trong hoạt động cấp tín dụng của ngành Ngân hàng. Thứ nhất là Thông tư 02 cơ cấu lại nợ, giữ nguyên nhóm nợ. Cho phép khách hàng đã chuyển nợ xấu và có thể chuyển nợ xấu nhưng được giữ nguyên nhóm nợ và từ đó mở một cơ hội, một cửa sổ để những khách hàng đã và sẽ bị chuyển nợ xấu có thể tiếp cận vốn tín dụng, ngân hàng tiếp tục có thể vay. Và đây là một nỗ lực rất lớn của ngành Ngân hàng.

“Mặc dù chúng tôi nói không hạ chuẩn tín dụng, không hạ chuẩn cho vay nhưng thực tế NHNN và các TCTD đã phải có những biện pháp kỹ thuật để cho những khách hàng khó khăn như thế tiếp tục vay vốn”, ông Quang nhấn mạnh.

Cùng với đó là Thông tư 06 sửa đổi Thông tư 39 với một loạt các biện pháp, giải pháp đưa ra để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng, trong đó một trong những giải pháp rất quan trọng được thị trường rất chờ đợi là tạo thêm một kênh bán hàng tín dụng cho vay qua kênh điện tử. Kênh bán hàng này sẽ rất phù hợp và hỗ trợ cho hai động lực tăng trưởng kinh tế. Một là tiêu dùng và hai là hỗ trợ DN vừa và nhỏ tiết giảm chi phí trong việc tiếp cận vốn vay.

Theo ông Quang, điều quan trọng hiện nay chúng ta cần thực thi chính sách thế nào trong bối cảnh tín dụng dư thừa nhưng cầu tín dụng yếu, chất lượng DN bị giảm. Mặc dù NHNN cố gắng không giảm chuẩn cho vay nhưng chất lượng DN giảm nên phía cung và cầu tín dụng rất khó gặp nhau. Vì vậy, một trong những câu chuyện quan trọng nhất để cung và cầu gặp nhau hiện nay là Nhà nước cần có chính sách để nâng được chuẩn của người đi vay.

“Để làm được việc này, Chính phủ cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung những quy định, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến các Quỹ hỗ trợ DN nhỏ và vừa, liên quan đến các Quỹ bảo lãnh cho các khoản vay của DN nhỏ và vừa và từ đó giúp DN nhỏ và vừa đáp ứng đủ điều kiện để tiếp cận các nguồn vốn”, ông Quang nhấn mạnh.