Thương mại điện tử: Mặt trái của sự tiện lợi

	Hơn 21.000 sản phẩm phòng dịch Covid-19 trên một số website thương mại điện tử bị xử phạt
	Hoàn thiện pháp lý để tận dụng ưu thế thương mại điện tử
	Khởi động dự án Ứng dụng thương mại điện tử trong mua sắm Chính phủ theo hình thức PPP

Trong những ngày tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp và lan rộng, người dân đã chuyển mạnh sang hình thức mua hàng trực tuyến, thanh toán online thay vì phải đến trực tiếp các cửa hàng, siêu thị. Các cá nhân, DN cũng nhanh chóng nắm bắt cơ hội đẩy mạnh kinh doanh online, nhất là kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT). Bên cạnh sự nhanh chóng, an toàn, tiện lợi thì mua sắm trực tuyến cũng có nhiều mặt trái khi mà người tiêu dùng mua phải không ít hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, thậm chí cả các mặt hàng chống dịch hiện nay như khẩu trang, nước diệt khuẩn…

Ảnh minh họa

Có thể thấy, sàn TMĐT ở Việt Nam trong những năm gần đây đã trở nên phổ biến với người tiêu dùng. Theo Cục TMĐT và Kinh tế số, Bộ Công thương, quy mô thị trường bán lẻ trực tuyến những năm gần đây có tốc độ tăng trưởng ổn định trên 20-30%/năm. Riêng trong năm 2019, quy mô thị trường bán lẻ trực tuyến đạt 10 tỷ USD, tỷ trọng doanh thu thương mại điện tử B2C chiếm khoảng 4,8% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu tiêu dùng cả nước. Tuy nhiên, đây cũng là nơi mà không ít cá nhân, doanh nghiệp lợi dụng để buôn bán hàng kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái và quản lý rất khó khăn. Bên cạnh đó, một số hành vi cạnh tranh không lành mạnh cũng xuất hiện ngày càng phổ biến hơn, chẳng hạn như giả mạo website, giả mạo sản phẩm (giả nhãn hiệu, thương hiệu nổi tiếng) bán trên các sàn giao dịch thương mại điện tử…

Tất cả đã ảnh hưởng không nhỏ tới quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Theo các chuyên gia, hiện các chế tài cũng như việc quản lý các sàn TMĐT ở Việt Nam còn nhiều kẽ hở. Số lượng vụ việc thì nhiều nhưng việc khiếu nại để bảo vệ quyền lợi lại rất ít bởi khách hàng còn e ngại và chưa hiểu biết nhiều trong việc này. Anh Nguyễn Quang Trường (Hà Đông) chia sẻ, mới đây anh có đặt mua một bộ máy cạo râu trên một sàn TMĐT. Theo thông tin mô tả sản phẩm thì là hàng nhập từ Mỹ, chất lượng đảm bảo, đầy đủ phụ kiện và giấy bảo hành. Tuy nhiên khi nhận sản phẩm thì đúng là hình giống như trên ảnh nhưng lại là hàng… Trung Quốc. Anh rất thất vọng nhưng vì với số tiền chỉ vài trăm ngàn đồng nên đành bỏ qua.

Trên thực tế, những giao dịch trên không gian mạng có rất nhiều rủi ro và phần thiệt luôn về phía người tiêu dùng. Những hành vi gian lận phổ biến như người bán hàng chụp ảnh hàng thật đưa lên mạng nhưng lại giao hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng cho người tiêu dùng, quảng cáo rùm beng, nói quá chất lượng, công dụng của sản phẩm hàng hóa… Những điều này không chỉ ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng, mà còn ảnh hưởng không nhỏ tới các DN sản xuất, kinh doanh chân chính trên các sàn TMĐT.

Theo Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Cục CT&BVNTD), thời gian qua số lượng khách hàng phản ánh tình trạng lừa đảo, mua bán hàng kém chất lượng trong giao dịch trực tuyến tăng cao. Đơn cử, có trường hợp người tiêu dùng khiếu nại việc mua hàng trên một sàn TMĐT nhưng khi nhận hàng thì sản phẩm không đúng như nội dung quảng cáo. Khi liên hệ, người tiêu dùng được Sàn TMĐT giải thích giao dịch này “nằm ngoài hệ thống của sàn” nên không được hưởng chính sách trả hàng - hoàn tiền?!

Trên cơ sở các đơn khiếu nại, Cục đã tiến hành làm việc với các công ty liên quan và nhận thấy các vụ việc có dấu hiệu lừa đảo từ nhà bán hàng trên Sàn TMĐT. Cụ thể, sau khi tiếp nhận đơn hàng, nhà bán hàng sẽ tự ý hủy đơn hàng, sau đó tự liên hệ với người tiêu dùng để giao một sản phẩm khác. Sàn TMĐT cho biết, trong những trường hợp trên, mã đơn hàng giao đến người tiêu dùng không giống với mã đơn hàng trên Sàn TMĐT, đơn vị vận chuyển cũng không phải đơn vị vận chuyển liên kết của Sàn TMĐT.

Mới đây, để cảnh báo và hạn chế những rủi ro khi mua sắm và giao dịch trực tuyến, Cục CT&BVNTD đã có những khuyến cáo lưu ý người tiêu dùng. Theo đó, khi người dân tham gia mua bán trực tuyến cần phải có những kiến thức cũng như kinh nghiệm trong việc lựa chọn. Những kiến thức như sử dụng các công cụ tìm kiếm tìm hiểu kỹ về sản phẩm/dịch vụ đó cũng như người bán hàng; Kiểm tra, so sánh giữa các Sàn TMĐT, nhà phân phối trực tuyến. Việc này giúp cho người tiêu dùng có được giá chính xác của sản phẩm, từ đó giúp cho trải nghiệm mua sắm tốt hơn, thuận tiện hơn, hạn chế được tình trạng phản ánh/khiếu nại do hiểu sai về giá sản phẩm.

Cùng với đó, cần xem xét các phiếu mua hàng giảm giá và cẩn trọng với những trang web yêu cầu tải phần mềm hay yêu cầu điền các thông tin tài chính/thông tin cá nhân để nhận mã giảm giá, do hành vi này tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng… Cũng nên cân nhắc lựa chọn kênh thanh toán an toàn như thẻ tín dụng, ví điện tử hay thanh toán khi nhận hàng (Cash on Delivery – COD)...

Đặc biệt, trong trường hợp phát sinh tranh chấp liên quan đến quyền lợi khi mua sắm trực tuyến, người tiêu dùng tham khảo thực hiện các phương thức như liên hệ với nhà bán hàng/Sàn TMĐT để giải quyết tranh chấp. Nếu cần tư vấn hoặc phản ánh, khiếu nại, người tiêu dùng liên hệ tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng: 1800.6838 (miễn phí cước gọi) hoặc gửi đơn khiếu nại tới Cục CT&BVNTD, địa chỉ: 25 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội; Gửi đơn khiếu nại tới Cục CT&BVNTD qua địa chỉ email: bvntd@moit.gov.vn.