Năng lực cạnh tranh hàng hóa xuất khẩu còn thấp

Tuy nhiên, ông Hội cũng chỉ ra, tuy tăng trưởng xuất khẩu của các doanh nghiệp này đạt tốc độ cao nhưng chưa thật sự bền vững trong trung và dài hạn, tiềm ẩn nhiều rủi ro ảnh hưởng đến tăng trưởng ổn định đến từ sự mất cân đối trong cán cân thương mại với các thị trường; sự mất cân đối về thị trường xuất khẩu, về cơ cấu các doanh nghiệp xuất khẩu và cơ cấu hàng hóa xuất khẩu. Năng lực cạnh tranh hàng hóa xuất khẩu của các doanh nghiệp hiện còn thấp và chậm được cải thiện, nhất là đối với các mặt hàng chế biến, chế tạo. Hàm lượng đổi mới sáng tạo trong sản phẩm xuất khẩu chưa đáp ứng được yêu cầu.

Đáng nói hơn, các doanh nghiệp chưa quan tâm đúng mức tới yếu tố bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và bảo vệ môi trường của sản phẩm xuất khẩu hay quá trình sản xuất sản phẩm xuất khẩu. Các doanh nghiệp đang thiếu và yếu về các chiến lược và quản trị, không có chiến lược kinh doanh bài bản theo hướng khai thác lợi thế so sánh trong thương mại quốc tế; Việc xây dựng các chiến lược, chính sách về tín dụng chưa tiếp cận sát với nhu cầu nên thường bị thua thiệt ngay từ điểm khởi đầu trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Để vượt qua những thách thức từ nội tại và thị trường, tăng tiềm năng xuất nhập khẩu cho các doanh nghiệp Việt Nam, TS. Nguyễn Văn Hội nhấn mạnh, phải bắt đầu từ chính doanh nghiệp với sự nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách phát triển xuất nhập khẩu bền vững; đảm bảo hài hòa các mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường và cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động.

Cùng với đó, cần tăng cường quản trị chiến lược doanh nghiệp, thực hiện hiệu quả việc xây dựng, điều chỉnh chiến lược sản xuất, kinh doanh gắn với nhu cầu thị trường, đảm bảo phát triển bền vững; xây dựng chiến lược phát triển thị trường cho từng sản phẩm, đảm bảo phát huy lợi thế và thực thi hiệu quả cam kết trong các FTA song phương, khu vực và đa phương mà Việt Nam tham gia, nhất là các FTA thế hệ mới.

Một điều quan trọng nữa là phải tăng cường xây dựng bản sắc, thương hiệu, chất lượng sản phẩm trên cơ sở nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, kỹ thuật tiên tiến, nâng cao giá trị và năng lực cạnh tranh xuất khẩu. Đồng thời, nâng cao năng lực xuất nhập khẩu, chủ động tích cực xây dựng nội lực doanh nghiệp về vốn, cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ thông tin.

Song song với đó, Nhà nước cần chủ động cập nhật các chính sách ưu đãi, khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhất là các ưu đãi về đầu tư, tín dụng, hỗ trợ kỹ thuật, công nghệ, nâng cấp cơ sở hạ tầng và đào tạo nguồn nhân lực, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu.

Ông Hội đề xuất, cần có cơ chế, chính sách sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn vay lãi suất thấp, vốn vay theo cơ chế ưu đãi để tăng mạnh vốn đầu tư phát triển xuất khẩu của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nghiên cứu và bổ sung cơ chế hỗ trợ lãi suất vốn vay đầu tư đổi mới công nghệ; Hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện việc đổi mới công nghệ, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội, thực hiện đăng ký bảo hộ thương hiệu, nhãn mác sản phẩm và quyền sở hữu công nghiệp cho hàng hóa xuất khẩu; Đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh hàng xuất khẩu hoặc hàng thay thế nhập khẩu; Tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, giảm thiểu rủi ro trong kinh doanh xuất nhập khẩu.