Iran hội nhập trở lại

Để mở đường cho hội nhập, nước cộng hòa hồi giáo này đã tuân thủ nghĩa vụ hạn chế các hoạt động hạt nhân của mình, theo những cam kết tại một hiệp định mang tính lịch sử. Đổi lại, Iran được phép kinh doanh trên thị trường quốc tế các lĩnh vực then chốt như dầu khí, ngân hàng, bảo hiểm và chế tạo xe hơi.

Tuy nhiên, trong hoàn cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu, sự sụt giảm của giá dầu, thị trường Trung Quốc biến động và các quy định ngân hàng khó khăn hơn, Iran sẽ đối phó như thế nào? “Nhân tố” Iran có ý nghĩa gì đối với thị trường và thương mại toàn cầu? Đó là những câu hỏi đang được đặt ra lúc này.

Iran đang có những bước đi nhanh chóng để thoát khỏi ảnh hưởng của một thập kỷ cô lập và các biện pháp trừng phạt

Tăng trở lại sản lượng dầu mỏ

Việc tẩy chay dầu mỏ Iran của Mỹ và EU trong nhiều năm về trước đã khiến sản lượng dầu thô khai thác của nước này giảm từ khoảng 3,5 triệu thùng/ngày xuống hơn 2,5 triệu thùng/ngày. Nhưng chỉ một thời gian ngắn sau khi lệnh cấm vận được dỡ bỏ, Công ty Dầu khí quốc gia Iran đã cố gắng bắt kịp “thời hoàng kim” của mình, khiến sản lượng tăng khoảng 500.000 thùng/ngày. Nỗ lực đó đồng thời là một phần nguyên nhân của việc giá dầu thô giảm 75% trong 18 tháng qua, có lúc đã rơi xuống dưới 28 USD/thùng.

Tuy nhiên, sự gia tăng sản lượng dầu thô không có nghĩa là Iran có thể ngay lập tức trở lại mức trước lệnh trừng phạt. Ban đầu, Iran sẽ phải xây dựng lại hệ thống cơ sở hạ tầng đã cũ của mình để lấy lại thị phần đã mất từ các thành viên OPEC khác. Như thị trường từng chứng kiến, Saudi Arabia, UAE và Iraq đã tăng mức sản xuất của họ trong bốn năm qua và sẽ cố hết sức bảo vệ thị phần của mình trong thị trường dầu mỏ dư cung và hụt cầu hiện nay.

Để thu hút khách hàng từ châu Âu, tuần trước Iran đã tuyên bố sẽ bán dầu với giá chiết khấu. Động thái của Tehran theo sát bước chân của đối thủ Ả Rập Saudi, với việc Công ty Saudi Aramco tuyên bố giảm giá tương tự hồi đầu tháng này. “Cuộc chiến giá cả” giữa các nước xuất khẩu dầu mỏ là điều mà thị trường cũng đang đoán định.

Viết lại quan hệ thương mại

Biểu đồ thương mại toàn cầu của Iran ghi nhận sự dịch chuyển mạnh mẽ trong thập kỷ vừa qua. Trong khi xuất khẩu tới EU giảm, hoàn toàn không có kim ngạch đối với Mỹ, thì xuất khẩu sang Trung Quốc lại tăng vọt. Và mặc dù sự suy thoái của kinh tế Trung Quốc đã khiến xuất khẩu của Iran sang nước này gần đây giảm xuống, nhưng Bắc Kinh vẫn là nhà nhập khẩu dầu mỏ lớn nhất của Iran cho đến thời điểm này. Chính các quan chức Iran cũng tuyên bố có dự định đẩy mạnh hoạt động thương mại theo hướng hiện nay.

Trong khi Trung Quốc trở thành thị trường xuất khẩu quan trọng của Iran, Trung Đông là nguồn nhập khẩu lớn nhất của quốc gia này. Nhập khẩu từ các nước láng giềng trong khu vực vào Iran tăng nhanh chóng so với các vùng khác của thế giới trong thập kỷ qua. Điều này cho thấy các quốc gia láng giềng của Iran có thể chịu thiệt hại do nhập khẩu từ EU sẽ tăng lên sau khi quốc gia này được nới lỏng các biện pháp trừng phạt.

Bởi trên thực tế, thỏa thuận với Airbus, công ty chế tạo máy bay của châu Âu, cũng đã được thông qua. Theo đó, khi Thủ tưởng Hassan Rouhani trở thành người lãnh đạo cấp cao nhất Iran đầu tiên tới thăm hai quốc gia châu Âu trong một chuyến công du duy nhất trong hơn một thập kỷ qua, Airbus đồng ý sẽ bán 114 máy bay cho Iran…

Thách thức bắt nhịp lại kinh doanh

Với việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt, Iran hy vọng sẽ thu hút tới 50 tỷ USD đầu tư nước ngoài hàng năm. Các công ty nước ngoài đang sẵn sàng tìm kiếm các cơ hội kinh doanh tại nước cộng hòa hồi giáo này, nhưng liệu họ có sẵn sàng mạo hiểm hợp tác với một nền kinh tế đã từng “hướng nội” trong hơn một thập kỷ? Các con số thực tế cũng cho thấy, mức độ suy giảm của đầu tư vào Iran từ các công ty nước ngoài trong thập kỷ qua.

Cho đến thời điểm này, thị trường chứng khoán Iran đang sẵn sàng để nhận được nhiều đầu tư hơn. Griffon Capital, một nhà quản lý tài sản, đã mở quỹ đầu tư thứ hai với mong muốn thu hút 100 triệu euro để đầu tư vào thị trường chứng khoán Tehran và Fara Bourse - thị trường thứ cấp của Iran.

Nhưng, các doanh nghiệp và ngân hàng có thể gặp chướng ngại bởi nền kinh tế theo lối mòn của Iran. Năm ngoái, nền kinh tế này đã tăng trưởng 0,8%, giảm mạnh so với năm 2014 đạt tới 4,3%. Thất nghiệp độ tuổi thanh niên ở mức 25%.

Trong khi đó, Mỹ vẫn đe dọa sẽ trừng phạt bất cứ công ty nước ngoài nào có liên hệ với Tập đoàn Iranian Revolutionary Guard Corps (IRGC) - chi nhánh của lực lượng vũ trang Iran - đang tìm cách bảo vệ Luật Hồi giáo và kiểm soát những khu vực tương đối lớn và quan trọng của nền kinh tế. Điều này có nghĩa là, một doanh nghiệp châu Âu hay châu Á muốn kinh doanh với Iran cần phải chắc chắn rằng đối tác của mình không phải là một nhánh của IRGC.

Một số nhà phân tích cũng nói rằng, hệ thống ngân hàng của quốc gia này, nguồn tài trợ cho thị trường vốn và nợ, là rào cản lớn nhất đối với sự phục hồi kinh tế và cần phải tái cơ cấu và cải cách...