Giải pháp nào để doanh nghiệp tư nhân thành "đàn rồng Việt"?

Doanh nghiệp tư nhân đã trở thành trụ cột

Bàn về việc tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước, theo PGS.TS Trần Đình Thiên, “khái niệm “làm tổ cho đại bàng” cần được sửa thêm là “làm tổ cho cả đại bàng Việt Nam” chứ không phải chỉ làm tổ để đón đại bàng nước ngoài”. Lý giải điều này, ông Thiên cho hay, nếu FDI chỉ chiếm chừng 20-22% GDP mà chiếm tới 70% tổng kim ngạch xuất khẩu là có chuyện.

“Có nghĩa doanh nghiệp FDI được hưởng hầu hết lợi ích thương mại do nỗ lực hội nhập của chúng ta mang lại. Tồn tại khiếm khuyết rất lớn về quan điểm nội lực và ngoại lực. Cho nên, cách tiếp cận về phát triển doanh nghiệp Việt Nam phải sửa lại”, ông Thiên nói và cho rằng cần dựa vào năng lực nội địa, dựa vào lực lượng kinh tế trong nước, coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng. Doanh nghiệp tư nhân phải là doanh nghiệp Việt và nếu tới đây chúng ta làm đúng tinh thần của Đảng, coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, thì nền kinh tế còn tăng trưởng cao hơn nữa, ông nhận định.

Trên thực tế, sau hơn 3 năm thực hiện Nghị quyết 10, khối doanh nghiệp tư nhân được bảo vệ hơn cũng như có sân chơi tốt hơn khi tham gia các lĩnh vực kinh tế, với những dấu ấn rõ nét khi thu hút khoảng 85% lực lượng lao động; đóng góp trong cơ cấu GDP luôn ở mức trên 43%, trong khi khu vực kinh tế nhà nước khoảng gần 29% và khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là 18% GDP.

"Doanh nghiệp tư nhân đã tham gia vào những lĩnh vực trước đây độc quyền nhà nước như hàng không với Vietjet Air, Bamboo Airway đã làm cho thị trường cạnh tranh hơn và đông đảo người dân được hưởng lợi”, TS. Nguyễn Thị Luyến, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhấn mạnh.

Tuy nhiên, câu chuyện kiến tạo môi trường đầu tư minh bạch, bình đẳng giữa các khối doanh nghiệp vẫn luôn là vấn đề nóng khi bàn về những thiệt thòi của khối tư nhân, đặc biệt trong việc tiếp cận những nguồn lực quan trọng như lao động, thị trường, quyền kinh doanh, thông tin...

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, sự chênh lệch về nhiều mặt giữa khu vực kinh tế tư nhân với các doanh nghiệp thuộc khu vực doanh nghiệp nhà nước và FDI có nguyên nhân gốc rễ là môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế chưa thực sự được tạo lập. Tình trạng “không chịu lớn” và không muốn chính thức hóa hoạt động kinh doanh của số đông doanh nghiệp tư nhân siêu nhỏ, nhỏ và vừa phản ánh niềm tin kinh doanh còn thấp và bấp bênh ở khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam.

“Nhà nước cần thực hiện đầy đủ, thực chất chính sách về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, đặt khu vực này vào sân chơi bằng phẳng với doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân. Những ưu đãi tràn lan, quá mức, thiếu chính đáng, thiếu công bằng dành cho FDI và doanh nghiệp thân hữu phải được xóa bỏ”, bà Lan cho hay.

Hoàn thiện thể chế để doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững

Năm 2021, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam 10 năm, Kế hoạch 5 năm tới với những mục tiêu phát triển đã được bàn bạc, chuẩn bị kỹ lưỡng, được Đại hội Đảng thông qua, bắt đầu một giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Hơn bao giờ hết, câu chuyện kiến tạo môi trường, thể chế để “dọn tổ cho đại bàng Việt” càng ngày càng trở nên cấp bách. Đâu là những giải pháp để kinh tế tư nhân có thể thực sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế? Và làm thế nào để hiện thực hoá những vấn đề mang tính cốt lõi thông qua những giải pháp chính sách cụ thể, như nâng cao chất lượng điều hành của bộ máy quản lý các cấp; đảm bảo cơ chế kinh tế thị trường giữ vai trò quyết định trong huy động và phân bổ các nguồn lực?

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhấn mạnh, tương lai của đất nước phụ thuộc vào các doanh nghiệp tư nhân, trong đó nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước là khơi dậy cho sự phát triển của khu vực này.

Bàn về cụm từ "đại bàng nội", chủ đề của hội thảo, ông Lộc bày tỏ mong muốn thay đổi cách gọi doanh nghiệp nội là "đàn rồng Việt". "Không phải 'dọn ổ' mà là mở cửa, hội nhập cho doanh nghiệp Việt, tham gia điệu tango giữa đàn rồng Việt và đại bàng nội, mang lại lợi ích cho cả hai bên", ông Lộc nói.

Dẫn thực tế trọng doanh nghiệp ngoại hơn nội tại các địa phương, lãnh đạo VCCI cho biết, các dự án nước ngoài tại nhiều địa phương được đánh giá cao, còn doanh nghiệp nội ví như "bụt chùa nhà không thiêng" dù mang lại giá trị, công ăn việc làm. Chúng ta cần xây dựng, nâng niu đàn rồng Việt để các doanh nghiệp dân tộc, doanh nhân dân tộc trở thành yếu tố dẫn dắt nền kinh tế, đảm bảo sự tự chủ của kinh tế Việt Nam. Vừa thịnh vượng vừa tự chủ, ông Lộc nói.

"Thực tế, khu vực kinh tế tư nhân đã là động lực quan trọng của nền kinh tế, phải ngày càng trở nên quan trọng hơn. Chúng ta có lực lượng kinh tế tư nhân đông đảo, không phải chỉ có 8 trăm nghìn doanh nghiệp, mà là trên 6 triệu, bao gồm các hộ kinh doanh", ông Lộc dẫn số liệu.

Tuy nhiên, Việt Nam chưa có nhiều doanh nghiệp lớn và mạnh. "Định hướng chính sách không phải tăng số lượng, mà nâng cấp chất lượng, quy mô doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp lớn, cỡ vừa. Hỗ trợ doanh nghiệp lớn không phải theo kiểu SME, cầm tay chỉ việc hay tiền bạc, đặc biệt trong bối cảnh Covid-19, mà quan trọng là thể chế, môi trường kinh doanh an toàn, bình đẳng, thuận lợi. Trong đó, an toàn là yêu cầu hàng đầu", ông Lộc nhấn mạnh.

Ông ví dụ về ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ, khi nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp bằng cách thực hiện một loạt hợp đồng với các doanh nghiệp tư nhân, đầu tư thông qua nghiên cứu, công nghệ để nâng cao sức cạnh tranh và giúp ngành này dành lại thế thượng phong. Từ đó nhấn mạnh, trong mọi lĩnh vực kinh doanh mối quan hệ giữa nhà nước và lực lượng kinh tế tư nhân đều có thể tận dụng phương thức này.

Đối tác công tư nên mở rộng ra các hoạt động xây dựng và phát triển các ngành công nghiệp dịch vụ quan trọng của đất nước. Coi việc xây dựng các ngành này không chỉ nhiệm vụ của nhà nước mà còn cả đội ngũ doanh nghiệp tư nhân.

"Đây là thời điểm thích hợp để nhận thức lại vai trò doanh nhân lớn và xây dựng một chương trình yểm trợ cho các doanh nghiệp lớn. Covid-19 giúp nhận ra những yêu cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội", ông Lộc nói.