Đề xuất tăng thuế thuốc lá để giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Hương chuyên gia của Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá Bộ Y tế cho biết, hiện nay có khoảng 40.000 người tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo đến năm 2030, sẽ tăng lên tới 70.000 người tử vong/năm nếu các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả không được thực hiện. 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam.

Thạc sỹ Đào Thế Sơn đưa ra các khuyến nghị tại hội thảo

Tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá là 96,8% (nghiên cứu Bệnh viện K). Số ca tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích ở Việt Nam. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao. Gánh nặng về kinh tế do sử dụng thuốc lá chiếm khoảng 49.000 tỷ đồng/năm (ước tính từ tổng tiêu thụ năm 2020). Chi phí điều trị 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa-hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trên tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra: Trên thế giới khoảng 1-2% GDP, tại Việt Nam khoảng 1% GDP.

Thạc sĩ Đào Thế Sơn, Trường Đại học Thương mại cho rằng nguyên nhân của việc tình hình hút thuốc lá vẫn chiếm tỉ lệ cao, do thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng. Nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 39%.

Việt Nam là nước có mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Campuchia, Lào và Myanmar) và rất thấp so với các nước phát triển. Trong khi đó theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá cần phải ở mức 70%/ giá bán lẻ thuốc lá.

Để đạt mục tiêu theo khuyến cáo của WHO, Việt Nam cần giữ nguyên mức thuế tỷ lệ 75%/giá xuất xưởng (hiện tại) và bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 20,000 đồng/bao; hoặc áp dụng tỷ lệ thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu chỉ áp dụng thuế tỷ lệ) đạt 350%; hoặc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt trên cơ sở tính thuế là giá bán lẻ là 75%.

“Chiến lược quốc gia về phòng chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khoẻ tâm thần 2022-2025 (QĐ 155/2022): tỷ lệ hút thuốc nam giới trưởng thành giảm xuống dưới 37% (2025). Thuế thuốc lá thấp làm giá thuốc lá rẻ. Theo tính toán của WHO giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo, giảm hiệu quả của công tác phòng chống tác hại của thuốc lá”, Thạc sĩ Đào Thế Sơn nói.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam cho biết Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc kiểm soát thuốc lá trong những năm gần đây. Tỷ lệ hút thuốc ở cả người trưởng thành và thanh thiếu niên đang giảm dần, và tôi muốn nhân cơ hội này chúc mừng Chính phủ và các đối tác vì sự cam kết cũng như những tiến bộ đã đạt được tính đến thời điểm hiện nay. Tuy nhiên chúng ta cần phải có những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu giảm thiểu việc sử dụng thuốc lá 30% tương đối vào năm 2030 so với tỷ lệ của năm 2015, như đã đề ra trong Chương trình Sức khỏe Việt Nam.

Tiến sĩ Angela Pratt khuyến cáo, thuốc lá điện tử và các sản phẩm thuốc lá mới khác không an toàn, không có lợi cho sức khỏe mà thực sự lá rất nguy hiểm đối với sức khỏe của thanh thiếu niên. Các bằng chứng hiện có đều chỉ ra rằng tỷ lệ sử dụng đang có xu hướng gia tăng và nguyên nhân chính mà chúng ta cần hết sức lưu tâm.

Những sản phẩm này chứa hàm lượng lớn nicotine, một chất gây nghiện mạnh. Những sản phẩm này có chứa các chất độc hại tương tự như những chất độc có trong thuốc lá thông thường, những chất đã được chứng minh là có thể gây ung thư, bệnh tim và bệnh phổi về lâu dài. Các sản phẩm này được thiết kế và bày bán trên thị trường với màu sắc, hương vị và bao bì hấp dẫn để thu hút giới trẻ. Một trong những cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này là tăng giá thuốc lá thông qua việc tăng thuế thuốc lá. Giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến mức khó tin, đồng nghĩa với việc giá cả không phải là rào cản đối với giới trẻ trong việc hình thành thói quen hút thuốc lá. Chúng ta cần thay đổi điều này, và làm cho việc bắt đầu cũng như tiếp tục hút thuốc ở những người trẻ trở nên khó khăn hơn. Tăng thuế thuốc lá sẽ là cách nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất để đạt được điều này.

“Vì những lý do tôi vừa nêu, WHO khuyến nghị các quốc gia nên làm mọi cách để ngăn chặn thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới. Điều này có nghĩa là chúng tôi đặc biệt khuyến cáo, để bảo vệ sức khỏe của giới trẻ thì không nên thí điểm hoặc hợp pháp hóa các sản phẩm này, để chúng ta có thể tránh việc tạo ra một thế hệ tương lai nghiện các sản phẩm thuốc lá rất có hại này. Tôi hy vọng hội thảo là một bản cập nhật kịp thời và đầy đủ thông tin một số vấn đề quan trọng và thời sự trong việc kiểm soát thuốc lá”, Tiến sĩ Angela Pratt nói.