Cảnh báo nguy cơ rơi vào vùng giảm phát

Hướng dòng tiền vào trái phiếu?

Đặt mức tăng trưởng GDP 6,28% của 6 tháng đầu năm 2015 trong tương quan với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6/2015 chỉ tăng 0,55% so với tháng 12/2014, đã có ý kiến cho rằng đến lúc cần đề cập lại vấn đề giảm phát. TS. Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính) e ngại rằng, nguy cơ nền kinh tế rơi vào tình trạng giảm phát vẫn đang lớn hơn nhiều so với nguy cơ lạm phát cao quay trở lại như trước đây.

Chính sách lãi suất đang phải gánh nhiều nhiệm vụ

Ông Độ tính toán, để nền kinh tế tránh xa vùng giảm phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế cần đạt từ 6,5% trở lên. Và để làm được điều này, một trong những giải pháp quan trọng là phải tiếp tục giảm lãi suất, đặc biệt là lãi suất cho vay. Theo ông Độ, Chính phủ và NHNN đã hoàn toàn đúng khi đặt ra yêu cầu phải giảm được mặt bằng lãi suất cho vay trong năm 2015 từ 1-1,5%. Bởi nếu không giảm lãi suất, nguy cơ đà phục hồi kinh tế bị chậm lại trong tương lai gần là không nhỏ.

Tuy nhiên, giảm lãi suất trong bối cảnh hiện nay sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, khi chính sách lãi suất đang phải gánh nhiều nhiệm vụ. Vị chuyên gia đến từ Viện Kinh tế Tài chính phân tích, nhiệm vụ trước mắt của chính sách tiền tệ là vẫn phải đảm bảo lãi suất tiền gửi hấp dẫn người gửi tiền. TS. Nguyễn Thị Kim Thanh đồng tình ý này, bà nói phần lớn tiền gửi tiết kiệm là của người già người về hưu mong lấy lãi chi tiêu, giảm lãi suất là hạn chế bớt chi tiêu của đối tượng này. Như thế sẽ ảnh hưởng đến tổng cầu.

Mặt khác, lãi suất khó giảm nhiều như ông Độ mong muốn, bởi lãi suất còn phụ thuộc vào diễn biến và điều hành tỷ giá. PGS-TS. Ngô Trí Long dự đoán rằng, lãi suất có thể phải duy trì để ổn định tâm lý thị trường.

Đặt trong bối cảnh ấy, cũng những thách thức đặt ra, ông Độ cho rằng: “Hướng dòng tiền vào trái phiếu là một mũi tên trúng nhiều đích”. Bởi khi dòng tiền chảy vào trái phiếu, áp lực lên tỷ giá sẽ giảm bớt, cơ hội giảm lãi suất sẽ rộng mở và việc phát hành trái phiếu Chính phủ sẽ dễ dàng hơn. Đồng thời, tín dụng sẽ có điều kiện để tăng trưởng cao hơn và việc xử lý nợ xấu sẽ thuận lợi.

Tuy nhiên, giải pháp của ông Độ nêu cũng khiến nhiều chuyên gia còn phân vân. Chuyên gia Nguyễn Minh Phong cho rằng, nếu hướng dòng tiền vào trái phiếu, tiền sẽ không đến được với dân, với DN và sản xuất kinh doanh vẫn lại thiếu vốn. “Trái phiếu đang bán không được. Vì nó không mang lại lợi nhuận như giai đoạn trước. Các NHTM giảm mạnh khối lượng mua trái phiếu”, ông Phong nói. Ngoài ra, việc hướng dòng tiền vào trái phiếu còn khiến cho nợ công tăng cao. “Nợ công đang nhiều thế, tăng nữa thì sao?”, ông Phong nêu vấn đề.

Nhưng trái phiếu thiếu hấp dẫn!

Liên quan đến huy động vốn qua phát hành trái phiếu, theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến ngày 29/6 đã phát hành khoảng 115 nghìn tỷ đồng trái phiếu Chính phủ để bù đắp bội chi ngân sách và chi đầu tư phát triển, chỉ bằng 46% kế hoạch (kế hoạch phát hành năm nay là 250.000 tỷ đồng), thấp hơn cùng kỳ năm ngoái 23%.

Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhìn nhận, có 3 nguyên nhân chủ yếu dẫn tới việc suy giảm phát hành trái phiếu thời gian qua, đồng thời là thách thức cho phát hành trái phiếu thời gian tới.

Thứ nhất, việc chỉ phát hành trái phiếu kỳ hạn từ 5 năm trở lên kể từ năm 2015 làm cho nhà đầu tư khó dự đoán biến động lãi suất và thu xếp nguồn vốn cho kỳ hạn dài hơn trước. Thứ hai, do tăng trưởng tín dụng tốt hơn nên trái phiếu không còn hấp dẫn các NHTM. Thứ ba, đây là thời điểm các TCTD phải cân đối thanh khoản. Thứ tư, nhà đầu tư đòi hỏi lãi suất cao hơn mức lãi suất chào bán của Kho bạc Nhà nước và nhu cầu thấp về trái phiếu kỳ hạn 10 năm (giá trị đặt thầu thấp hơn giá trị gọi thầu).

Bà Thu Hiền, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính) lưu ý một chi tiết, tuy giá trị trái phiếu Chính phủ phát hành 6 tháng đầu năm 2015 thấp hơn 23% so với cùng kỳ, nhưng vì tập trung phát hành trái phiếu 5 năm trở lên nên so sánh riêng kỳ hạn này với năm 2014 thì đã tăng gấp đôi, khi 6 tháng đầu năm năm ngoái chỉ phát hành được 50.000 tỷ đồng.

Bà Hiền cũng nêu một nguyên nhân nữa là do yếu tố tâm lý các nhà đầu tư, khi chờ đợi tăng lãi suất trái phiếu Chính phủ. Lúc đầu, nhiều phiên đấu thầu không thành công, nhưng gần đây nhịp độ đấu thầu trái phiếu đã trở lại. “Nhiều phiên đấu thầu đã được 100% khối lượng gọi thầu”, theo bà Hiền.

Hiện tại, để thu hút nhà đầu tư, Kho bạc Nhà nước đã lên kế hoạch phát hành thí điểm trái phiếu không thanh toán lãi định kỳ vào cuối năm 2015. Kế hoạch sẽ được trình Bộ Tài chính phê duyệt phương án. Trái phiếu này được bán chiết khấu và nhà đầu tư sẽ có thêm sự lựa chọn đầu tư vốn. Đồng thời, thị trường sẽ đa dạng hoá sản phẩm hơn, tăng khả năng huy động vốn cho tổ chức phát hành...

Và như vậy, khi dòng tiền hướng vào trái phiếu, kịch bản ông Độ đưa ra có lẽ cũng không phải quá xa vời.