Cần chủ động mở rộng nguồn cung nguyên liệu

Nguy cơ khủng hoảng của ngành điện Trung Quốc

Giá nhập nguyên liệu tăng mạnh

Hiện tại, Trung Quốc đang lâm vào tình cảnh thiếu điện, nhiều nhà máy sản xuất của họ phải đóng cửa sẽ tác động trực tiếp tới nguồn cung, giá cả nguyên liệu của Việt Nam. Do vậy, doanh nghiệp cũng như cơ quan quản lý cần phải có giải pháp chuẩn bị để ứng phó với tình huống này.

Ông Phan Văn Tứ, Giám đốc Công ty TNHH Kim Vĩnh Thắng (Đồng Nai - đơn vị sản xuất vật liệu gang đúc) cho biết, công ty đã và đang phải gánh chịu một khoản chi phí về nguyên liệu rất nặng nề. Hiện tại, tình hình nguyên vật liệu nói chung và sắt thép phụ gia kim loại nói riêng đã và đang tăng rất cao. Có rất nhiều loại đã tăng quá 100%, loại tăng thấp nhất cũng tăng trên 40% so với cùng kỳ tháng 10/2020.

Việt Nam đang phụ thuộc khá nhiều vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc

“Khi giá cả tăng, nguyên liệu khan hiếm, một số bên trung gian sẽ bỏ tiền ra gom hàng, doanh nghiệp cần thì phải chấp nhận bỏ tiền để mua với giá cao hơn. Mình cần nguyên liệu thì mình phải mua chứ không có nhiều lựa chọn hay chê đắt rẻ”, ông Tứ cho biết thêm.

Đáng chú ý, đa số các nguyên liệu trên Việt Nam không sản xuất được, mà chủ yếu nhập từ thị trường Trung Quốc. Do vậy, nếu trong thời gian tới tình hình thiếu điện ở Trung Quốc không cải thiện thì sẽ ảnh hưởng tới nguồn cung nguyên liệu. Đầu vào tăng giá, nhưng doanh nghiệp lại khó tăng giá, gánh nặng chi phí doanh nghiệp phải chịu.

Dẫn chứng thêm về vấn đề này, đại diện một doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc cho biết, giá nhập nguyên liệu từ thị trường Trung Quốc đã tăng khá cao trong 2 năm nay. Giờ thêm thiếu điện, giá có thể sẽ tiếp tục “leo thang”. Điều này đang gây khó khăn trực tiếp cho doanh nghiệp khi đang tìm cách khôi phục sản xuất sau dịch.

Số liệu thống kê từ Bộ Công thương cho thấy, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam trong tháng 9/2021 ước đạt 26,5 tỷ USD, giảm 3,1% so với tháng trước. Tính chung 9 tháng năm 2021, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa ước đạt 242,65 tỷ USD, tăng 30,5% so với cùng kỳ năm trước.

Theo ông Nguyễn Ngọc Thành - Phó cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công thương), đến thời điểm hiện tại, bộ chưa ghi nhận việc các doanh nghiệp trong nước phản ánh chuyện thiếu nguyên liệu đầu vào.

Về lâu dài, một số mặt hàng, chẳng hạn như mặt hàng thép xây dựng trong nước hoàn toàn có thể đáp ứng được, chúng ta không lo ngại về việc lệ thuộc vào các thị trường nhập khẩu. Một số nguyên liệu khác với những biến động ngắn hạn thì trong thời điểm này cũng chưa thể đánh giá là ảnh hưởng lớn.

Cần có giải pháp ứng phó

Trao đổi với Thời báo Ngân hàng, TS. Lê Quốc Phương - nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công thương) cho rằng, nếu tình hình thiếu điện ở Trung Quốc không sớm giải quyết thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất của Việt Nam, trực tiếp là nguồn cung, giá cả nguyên liệu.

Còn ảnh hưởng nhiều hay ít thì cần tính toán mức độ phụ thuộc nhập khẩu nguyên phụ liệu từ thị trường này. Hiện nay, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu nguyên liệu lớn nhất của Việt Nam, với con số khoảng 1/3 giá trị kim ngạch.

Việc phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc đã diễn ra trong nhiều năm qua. Nguyên nhân doanh nghiệp Việt Nam vẫn ưa chuộng sử dụng nguyên liệu từ Trung Quốc là giá rẻ, chất lượng cũng đáp ứng được yêu cầu.

Chẳng hạn, với một số ngành công nghiệp chủ lực như dệt may, dù Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới với yêu cầu nguồn gốc xuất xứ rất cao nhưng để từ bỏ sử dụng nguyên liệu từ Trung Quốc là không dễ dàng. Đơn cử như mặt hàng vải, Trung Quốc đang là thị trường cung cấp lớn nhất cho Việt Nam.

Không chỉ về nguyên liệu mà Việt Nam còn đang nhập khẩu máy móc, thiết bị sản xuất từ Trung Quốc. Với địa lý gần Việt Nam, chi phí nhập khẩu từ Trung Quốc cũng giảm hơn khá nhiều so với thị trường khác.

Nói điều này để thấy là chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào thị trường Trung Quốc. Hiện tại, doanh nghiệp chưa sản xuất hết công suất, cũng như vẫn còn nguồn nguyên liệu dự trữ nên chưa cảm nhận thấy rõ rệt sự tác động này. Nhưng có lẽ chỉ trong thời gian ngắn nữa thôi, nếu tình hình ở Trung Quốc vẫn diễn ra căng thẳng thì chúng ta sẽ thấy tác động nghiêm trọng ra sao. Trong bối cảnh này, những năm gần đây, doanh nghiệp Việt Nam cũng đã giảm nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc để chuyển sang Hàn Quốc hay các nước khác nhưng chấp nhận giá cao hơn, TS. Lê Quốc Phương chia sẻ.

Tuy nhiên, bài học từ khủng hoảng nguyên liệu đầu năm 2020 cũng một lần nữa cho chúng ta thấy rằng cần có sự chuẩn bị cho những tình huống kiểu này. Rõ ràng những lúc đó, nhiều doanh nghiệp Việt Nam không có chuẩn bị, không có nguồn dự trữ đã phải dừng hoạt động, hoạt động cầm chừng. Do vậy, nhất thiết phải chủ động có kịch bản ứng phó với điều này cả phía doanh nghiệp và Nhà nước.

Quý IV/2021 là thời điểm doanh nghiệp chạy đua với thời gian để bù lại khoảng thời gian bị giảm công suất, ngừng hoạt động. Nếu nguyên liệu thiếu hoặc đắt đỏ hơn thì doanh nghiệp sẽ khó thực hiện được mục tiêu này, khó hồi phục sau Covid-19.