Cần cam kết mạnh mẽ, giải pháp hiệu quả để phát triển bền vững kinh tế đại dương

	Công bố Báo cáo Kinh tế biển xanh - Hướng đến phát triển bền vững kinh tế biển
	Gỡ nút thắt phát triển kinh tế biển

Vì một đại dương xanh, trong lành và một nền kinh tế bền vững

Hội nghị quốc tế "Kinh tế đại dương bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu" thu hút sự tham dự của hơn 70 quốc gia; các tổ chức quốc tế, các cơ quan Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, các tổ chức phi chính phủ; các chuyên gia, nhà khoa học.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành nêu: "Đại dương thân yêu của chúng ta đang đứng trước những nguy cơ rất nghiêm trọng do tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, hoạt động khai thác tài nguyên, ô nhiễm môi trường biển và các rủi ro khác".

Thực tế nhiều năm qua cho thấy, những nguy cơ này diễn biến ngày càng nhanh và khó lường. "Nếu chúng ta không có các hành động kiên quyết và mạnh mẽ kịp thời để bảo vệ đại dương tốt hơn, nhiều vùng đảo và vùng ven biển cùng các hệ sinh thái tự nhiên trên hành tinh sẽ biến mất vào năm 2100 do mực nước biển dâng. Đây là thách thức vô cùng lớn đối với nhiều quốc gia, dân tộc", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Vì vậy, phát triển kinh tế đại dương bền vững, hạn chế và thích ứng với biến đổi khí hậu là mệnh lệnh của tất cả chúng ta, thể hiện mối quan tâm chung của nhân loại và chỉ có thể đạt được trên cơ sở hợp tác, đoàn kết toàn cầu, tôn trọng chủ quyền và lợi ích của mỗi quốc gia, phù hợp với Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Hội nghị diễn ra trong bối cảnh rất đặc biệt, khi thế giới đang hướng tới hưởng ứng Ngày Đại dương Thế giới 2022. Nhân dịp này, Phó Thủ tướng đề nghị, tất cả chúng ta quan tâm cùng chung tay hành động vì nhân loại cũng như sự sống trên Trái đất.

Theo đó, tất cả các quốc gia cần cam kết mạnh mẽ và có những biện pháp quyết liệt, hiệu quả hơn nữa để thể hiện trách nhiệm của mình vì sự phát triển bền vững kinh tế đại dương. Đây không chỉ là trách nhiệm đối với sự sinh tồn của cộng đồng dân cư của mỗi quốc gia, mà còn là trách nhiệm đối với sự tồn vong của hệ sinh thái biển, của thiên nhiên, nơi nắm giữ chìa khóa dẫn tới sự thịnh vượng của nhân loại trên Trái Đất.

Ô nhiễm biển, rác thải nhựa đại dương là vấn đề cấp bách toàn cầu. Do vậy, cần thiết lập một hệ thống toàn cầu nhằm giám sát, chia sẻ dữ liệu, cung cấp cơ sở khoa học về rác thải nhựa đại dương từ phạm vi quốc gia, khu vực và toàn thế giới; khắc phục bằng được những thách thức trong nỗ lực giải quyết ô nhiễm rác thải nhựa đại dương ở quy mô toàn cầu trong giai đoạn tới.

Quản lý bền vững tài nguyên và các hoạt động trên biển như nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản, vận tải biển, du lịch biển, ven biển, phát triển năng lượng dựa vào đại dương phải dựa trên cơ sở công nghệ kỹ thuật biển xanh, tiên tiến và hiện đại, nhất là sự hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau của cộng đồng quốc tế.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các quốc gia phát triển cần có trách nhiệm hỗ trợ tài chính, kinh nghiệm quản lý và chuyển giao công nghệ, "cần phấn đấu sớm nắm vững khoa học kỹ thuật biển xanh và tiếp cận quản lý để chúng ta cùng nhau tiến ra biển với một tâm thế bình đẳng, cùng nhau giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu của biển và đại dương".

Là một trong những nước chịu tác động nặng nề nhất của nước biển dâng, Việt Nam hiểu rõ giá trị của phát triển kinh tế đại dương bền vững, có khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu để vừa bảo đảm phúc lợi tốt hơn cho mọi người dân, vừa làm tròn nghĩa vụ bảo vệ biển và đại dương cùng cộng đồng quốc tế cho các thế hệ mai sau. "Chúng tôi sẽ nỗ lực hợp tác cùng các quốc gia trong việc giải quyết và ứng phó với các thách thức toàn cầu vì một biển xanh, trong lành và một nền kinh tế bền vững", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Áp dụng thành công kinh tế biển xanh, GDP sẽ tăng thêm 12,9 tỷ USD vào năm 2025

Bên cạnh các phiên toàn thể và phiên chuyên đề, Hội nghị còn có các cuộc họp và sự kiện bên lề. Trong đó, đáng chú ý là Lễ công bố Báo cáo “Kinh tế biển xanh- Hướng đến phát triển bền vững kinh tế biển do Tổng cục Biển - Hải đảo Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) thực hiện.

Bà Caitlin Wiesen, Trưởng Đại diện UNDP tại Việt Nam cho biết, đại dương đang phải đối mặt với các mối đe dọa ngày càng tăng như thiên tai, ô nhiễm môi trường, khai thác tài nguyên không bền vững. Ước tính sẽ có nhiều nhựa hơn cá trong đại dương vào năm 2050, điều này đe dọa sự phát triển bền vững và sinh kế của các hộ nông dân.

Theo bà Caitlin Wiesen, nếu áp dụng thành công kịch bản kinh tế biển xanh, ước tính GDP Việt Nam sẽ tăng thêm so kịch bản thông thường lần lượt là 296.000 tỷ đồng (12,9 tỷ USD) vào năm 2025 và 538.000 tỷ đồng (23,5 tỷ USD) vào năm 2030. Thu nhập bình quân đầu người cũng sẽ tăng 8% so với kịch bản cơ sở.

Chia sẻ cụ thể hơn về vấn đề này, TS. Jeremy Hills, Trưởng nhóm nghiên cứu quốc tế Báo cáo Kinh tế biển xanh đã đưa ra 2 kịch bản đến năm 2030. Trong đó, “kịch bản cơ sở” - phản ánh chính sách và chiến lược hiện có, đã được hoạch định của các cấp chính quyền Việt Nam trong từng lĩnh vực đến năm 2030 và “kịch bản xanh lam” - kịch bản phát triển bền vững - nhằm tối ưu hóa lợi ích kinh tế - xã hội và môi trường, được thiết kế dựa trên các can thiệp khả thi theo từng lĩnh vực trong chính sách, quản trị và quản lý phù hợp nhằm đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Kịch bản xanh lam mang lại lợi ích hơn và cao hơn ở tất cả các ngành, lĩnh vực kinh tế biển so với kịch bản cơ sở; giúp tổng thu nhập quốc dân (GNI) trên đầu người vượt mạnh so với kịch bản cơ sở. Đơn cử ước tính đến năm 2025, GNI bình quân đầu người theo kịch bản cơ sở là 147 triệu đồng, trong khi ở kịch bản xanh lam là 230 triệu đồng. Năm 2030, GNI trên đầu người theo kịch bản cơ sở là 163 triệu đồng, trong khi theo kịch bản xanh lam là 290 triệu đồng.

“Sự gia tăng GNI bình quân đầu người này chủ yếu phản ánh năng suất kinh tế - tính bằng GDP - đang tăng lên được thúc đẩy bởi các chính sách tăng cường trong các ngành kinh tế biển”, TS. Jeremy Hills cho biết.

Về các khuyến nghị cụ thể để đạt được kịch bản xanh lam, báo cáo cho rằng, đối với ngành thủy sản và nuôi trồng thủy sản, Việt Nam cần giảm sản lượng đánh bắt xuống mức sản lượng bền vững tối đa (~ 2,7 triệu tấn/năm), thông qua việc giảm sản lượng đánh bắt 2% mỗi năm.

Đối với lĩnh vực dầu khí, cần thúc đẩy tiết kiệm năng lượng trong các hoạt động sản xuất dầu khí, tăng cường bảo vệ môi trường và tăng cường tham gia vào lĩnh vực sản xuất năng lượng tái tạo trên biển mới nổi.

Với lĩnh vực năng lượng tái tạo biển, báo cáo khuyến nghị Việt Nam nên mở rộng nhanh chóng các nguồn năng lượng tái tạo biển đạt 10.000 MW lắp đặt vào năm 2030, bao gồm gần 4.500 MW gió gần bờ (chủ yếu là ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long) và 5.500 MW gió ngoài khơi (chủ yếu là khu vực Nam Trung Bộ).

Về du lịch, cần thúc đẩy hơn nữa tăng trưởng khách quốc tế 8 - 10%/năm và khách nội địa 5 - 6%/năm đến năm 2030, đồng thời đưa các tác động của biến đổi khí hậu, bao gồm cả nước biển dâng, vào quy hoạch du lịch. Trong khi đó với ngành vận tải hàng hải, cần tăng vận tải biển lên 20,6% thị phần vào năm 2030, nâng khối lượng hàng hóa vận chuyển lên 787 triệu tấn và mở rộng vận tải nội địa lên 289 triệu tấn.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đánh giá, báo cáo đã đưa ra một số khuyến nghị quan trọng để thúc đẩy kinh tế biển xanh tại Việt Nam, góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc, trong đó có mục tiêu bảo tồn và sử dụng bền vững các đại dương, biển và tài nguyên biển.

Trong khuôn khổ Hội nghị quốc tế này, UNDP đã tổ chức sự kiện bên lề “Nhà an toàn chống chịu bão, lụt: Mô hình thành công và hướng đi trong thời gian tới” nhằm chia sẻ mô hình nhà an toàn chống chịu bão, lụt đã được hỗ trợ xây dựng bởi Chính phủ Việt Nam và UNDP từ năm 2018 tới nay.

Theo đó tính đến nay, 4.100 ngôi nhà an toàn chống chịu bão, lụt đã được hỗ trợ xây dựng cho những hộ dân nghèo ở các tỉnh ven biển miền Trung. Đây là một sáng kiến chung giúp cộng đồng chống chọi với các rủi ro và tác động liên quan đến khí hậu đã được khởi xướng dưới sự lãnh đạo của Chính phủ Việt Nam, đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Xây dựng, với sự hợp tác chặt chẽ của UNDP và Quỹ Khí hậu Xanh. Sáng kiến này kết hợp hỗ trợ viện trợ không hoàn lại và chương trình nhà ở quy mô lớn của Chính phủ để xây dựng các ngôi nhà chống bão và lũ lụt ở một số địa điểm dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai nhất của Việt Nam.

“Tất cả những ngôi nhà này đã chống chọi rất tốt với những cơn bão liên tiếp và lũ lụt quy mô lớn đổ bộ vào Việt Nam vào năm 2020. Những căn nhà này đã bảo vệ an toàn cuộc sống và sinh kế của người dân và tại nhiều cộng đồng, và tại nhiều cộng đồng, những căn nhà này cũng đã bảo vệ những người hàng xóm sống gần đó. Chúng tôi cam kết xây dựng thêm 1.450 căn nhà, mở rộng đến tỉnh Bình Định và Cà Mau”, bà Caitlin Wiesen cho biết.

Theo một nghiên cứu gần đây mà UNDP thực hiện với Bộ Xây dựng, hơn 110.000 gia đình vẫn sống trong tình trạng không có nhà ở an toàn trên 28 tỉnh ven biển, trong đó có hơn 25.000 ở các huyện ven biển.

Theo bà Caitlin, cần tổng kinh phí khoảng 330 triệu USD để cung cấp nhà ở cho những người dễ bị tổn thương do khí hậu ở Việt Nam. “Điều này có thể được thực hiện trong một nỗ lực hợp tác được lên kế hoạch tốt, kết hợp cả tài chính công và tư nhân. Đây là một khoản đầu tư cần thiết để đảm bảo một Quá trình Chuyển đổi Khí hậu Công bằng mang lại lợi ích cho những người dễ bị tổn thương nhất và đang bị bỏ lại phía sau”, bà Caitlin kỳ vọng.