Băn khoăn phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ

	Trái phiếu doanh nghiệp ế, do đâu?
	Siết chặt điều kiện phát hành trái phiếu DN

Ảnh minh họa

Bộ Tài chính (cơ quan soạn thảo) đang lấy ý kiến đóng góp vào Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 163/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định về phát hành trái phiếu DN theo hình thức riêng lẻ. Một trong những thay đổi cơ bản tại Dự thảo này là các nhà đầu tư cá nhân sẽ không được tham gia vào các đợt phát hành trái phiếu DN theo hình thức riêng lẻ nữa.

Cụ thể, đối với trái phiếu không chuyển đổi hoặc trái phiếu không kèm theo chứng quyền, điểm d khoản 1 Điều 9 của Dự thảo Nghị định quy định: “Đối tượng tham gia đợt phát hành là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định của pháp luật chứng khoán”. Còn đối với trái phiếu chuyển đổi hoặc trái phiếu kèm chứng quyền, điểm b khoản 2 Điều 9 quy định: “Đối tượng tham gia đợt phát hành là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, nhà đầu tư chiến lược”.

Lý giải cho quy định này, Bộ Tài chính cho biết, thời gian gần đây thị trường trái phiếu DN có dấu hiệu phát triển nóng. Tuy nhiên bên cạnh các nhà đầu tư có khả năng phân tích và chấp nhận rủi ro, cũng có không ít nhà đầu tư cá nhân mua theo tâm lý đám đông, chỉ quan tâm đến lãi suất.

Sự gia tăng của nhà đầu tư cá nhân gồm cả nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ khi chưa tiếp cận đầy đủ thông tin về mục đích phát hành, tình hình tài chính, khả năng trả nợ, đồng thời lại thiếu khả năng phân tích, đánh giá là rủi ro cho các nhà đầu tư này. Trường hợp DN phát hành không thực hiện được các cam kết với nhà đầu tư thì phạm vi bị ảnh hưởng lớn, gây bất ổn cho thị trường tài chính và xã hội.

Bên cạnh đó, Luật Chứng khoán năm 2019 cũng quy định, trái phiếu DN riêng lẻ của công ty đại chúng chỉ được phép phát hành và giao dịch giữa các nhà đầu tư chiến lược, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp; còn trái phiếu DN riêng lẻ của công ty không đại chúng thực hiện theo Luật DN và pháp luật có liên quan... Vì lẽ đó, Bộ Tài chính cho rằng, việc hạn chế nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ tham gia mua trái phiếu DN riêng lẻ là cần thiết và phù hợp với quy định của Luật Chứng khoán và Luật DN (sửa đổi).

Đồng tình với quan điểm này, song nhiều ý kiến tỏ ra băn khoăn, bởi khoản 20 Điều 4 của Luật lại giải thích: Chào bán chứng khoán riêng lẻ là việc chào bán chứng khoán không thông qua phương tiện thông tin đại chúng và chỉ chào bán cho dưới 100 nhà đầu tư, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp; hoặc chỉ chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Có nghĩa, đối tượng tham gia vẫn có thể bao gồm các nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ.

Hơn thế, theo các chuyên gia, việc hạn chế các nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu DN riêng lẻ chỉ giải quyết được phần ngọn của vấn đề, trong khi gốc của vấn đề là cần kiểm soát chặt hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ của DN cũng như nâng cao tính minh bạch của thị trường mới giúp giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư. Muốn vậy các DN phát hành trái phiếu phải thực sự minh bạch về thông tin, được xếp hạng tín nhiệm và được kiểm toán định kỳ.

Bên cạnh đó cần siết chặt hơn điều kiện hành trái phiếu riêng lẻ, như khống chế quy mô phát hành trái phiếu của DN. Lý do bởi thời gian qua có không ít DN phát hành trái phiếu với quy mô lớn, gấp cả chục thậm chí gấp hàng trăm lần vốn tự có như trường hợp của Công ty Hồng Hoàng thời điểm cuối tháng 10/2019 là một ví dụ. Trong khi việc phát hành trái phiếu với quy mô quá lớn sẽ ảnh hưởng tới khả năng trả nợ của DN, từ đó tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các nhà đầu tư và cả thị trường.

Trên thực tế tại Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 163 trước đây, Bộ Tài chính cũng đề xuất khống chế khối lượng phát hành trái phiếu riêng lẻ không vượt qua 5 lần vốn chủ sở hữu của DN phát hành. Tuy nhiên tại Dự thảo Nghị định thay thế lần này, Bộ lại bỏ quy định này với lý do đối tượng mua trái phiếu DN chỉ là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Thế nhưng, dù là nhà đầu tư nào đi nữa, việc hạn chế rủi ro cho thị trường cũng là việc nên làm.

Lãi suất trái phiếu cũng cần được khống chế bởi bản thân Bộ Tài chính cũng thừa nhận là có một số DN phát hành trái phiếu với lãi suất cao và điều đó có thể tác động tiêu cực đến mặt bằng lãi suất trên thị trường, gây rủi ro cho cả DN phát hành và nhà đầu tư. Tuy nhiên với quy định tại Dự thảo Nghị định, DN có thể trả lãi trái phiếu lên tới 20%/năm - một mức rất cao so với mặt bằng lãi suất hiện nay.

Nếu xử lý tốt các vấn đề này sẽ khiến các nhà đầu tư yên tâm hơn, từ đó thúc đẩy thị trường trái phiếu DN phát triển an toàn và bền vững hơn, trở thành một kênh huy động vốn hiệu quả cho các DN, qua đó giảm bớt gánh nặng vốn cho các ngân hàng.