Ông hoàng tranh tem

Là người Hà Nội gốc, từ thuở thiếu thời, cậu bé Đỗ Lệnh Tuấn đã có thói quen quan sát kỹ từng con ngõ, góc phố, cảnh đẹp của Hà Nội rồi vẽ lại khi rảnh rỗi. Thấy cậu con trai ngày nào cũng hì hụi lấy cành khô vẽ lên nền đất ẩm trong vườn nhà, năm Tuấn 6 tuổi, bố mẹ quyết định cho cậu theo học vẽ ở trung tâm…

Họa sĩ Đỗ Lệnh Tuấn đang thực hiện ghép tranh Bác Hồ

Cứ như thế, vừa học phổ thông, vừa học vẽ, rồi theo học Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội. Năm 1981, anh tốt nghiệp với tấm bằng loại ưu, chuyên ngành tạo dáng. Ra trường trong lúc cơ chế bao cấp không cho Lệnh Tuấn nhiều cơ hội. Không ít lần, anh định bỏ nghề đi làm kinh tế, vì: “Đói thì mấy ai còn tâm trí ngắm tranh”.

“Thật may, trong lúc đang chới với, tôi được tiếp nhận vào nhóm vẽ Tem Bưu chính của Công ty Tem mới thành lập. Và định mệnh đã gắn tôi với con tem từ đó”, họa sĩ hồi tưởng.

Vui sướng vì được làm nghề, Lệnh Tuấn dồn hết tài năng, nhiệt huyết tuổi trẻ cho công việc. Rồi, anh yêu tem, say mê vẽ tem từ lúc nào không hay. Cho dù, công việc của một họa sĩ vẽ tem vô cùng nhọc nhằn chứ không nhẹ nhàng như nhiều người tưởng.

Bởi, tem bưu chính có kích thước nhỏ bé, muốn thể hiện rõ và sắc nét hình khối, chủ đề không hề đơn giản. Vẽ tranh khó 1 thì vẽ tem khó gấp trăm lần. Đặc biệt, quy trình tạo ra một con tem phải trải qua rất nhiều công đoạn và sự chung sức của nhiều người.

“Từ chủ đề, người họa sĩ phải gặp giới chuyên môn, tự tìm tòi, nghiên cứu, thu thập thông tin để hình thành ý tưởng. Đây là giai đoạn đầu tiên, khó khăn và công phu nhất, nhưng sẽ là quyết định thành công của con tem. Mỗi chủ đề tem thường có nhiều họa sĩ cùng sáng tác, sau đó, đơn vị chuyên môn và Hội đồng tư vấn Tem Quốc gia bao gồm các nhà tư tưởng, các chuyên gia, các nhà quản lý ở nhiều lĩnh vực chọn ra mẫu tem đặc sắc nhất.

Rồi, phác họa ban đầu tiếp tục được thẩm định, góp ý, phê bình, chỉnh sửa, rồi mới thông qua. Công đoạn cũng rất quan trọng nữa đó là in; công nghệ in, chất lượng màu sử dụng, giấy in... mỗi thứ một chút, mới ra được một con tem hoàn chỉnh”, họa sĩ Lệnh Tuấn cho hay. Nhưng, với ông, nghệ thuật không có điểm dừng, người sáng tác phấn đấu bao nhiêu cũng chưa đủ. Ông đi nhiều, đọc nhiều, hiểu nhiều và đặc biệt là có rất nhiều ý tưởng cho những bộ tem của mình.

Nhận xét về người bạn, người đồng nghiệp thân thiết của mình, họa sĩ Nguyễn Du chia sẻ: “Trong giới làm tem, họa sĩ Đỗ Lệnh Tuấn là một trong những người nhiệt huyết nhất, có tuổi đời, tuổi nghề lâu nhất. Đặc biệt, mảng đề tài nào anh cũng thành công. Đời thường, nghệ sĩ “Tuấn Tem” sôi nổi, năng động. Trong hội họa thì chân chất, giản dị, chịu khó đi thực tế, đọc nhiều sách báo, lắng nghe, ghi chép, chụp ảnh...”.

Hẳn vì luôn sống và làm việc hết mình với đam mê, nên dù ở mảng đề tài nào họa sĩ “Tuấn Tem” cũng thành công. Chiếm hơn một nửa trong các sáng tác của ông là chủ đề phong cảnh, môi trường, thiên nhiên. Những bông hoa bung nở với muôn sắc màu, khẽ đung đưa tỏa hương cho đời trên mỗi con tem. Những công trình kiến trúc vẫn cứ đồ sộ, nguy nga tráng lệ trên tờ giấy mỏng manh. Và cả những hình ảnh cột mốc nơi tuyến đầu Tổ quốc, những hòn đảo nơi biển xa mênh mông, luôn nhắc nhở chúng ta niềm tự hào và chủ quyền thiêng liêng của dân tộc...

Ở mảng đề tài chính trị ông có duyên chẳng kém. Các bộ tem: Kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2/9 (1995); 50 năm Báo Nhân dân ra số đầu tiên (11/3/1951-11/3/2001); 400 năm Phú Yên; 80 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam… đã góp phần tái hiện lịch sử dân tộc một thời hào hùng trên những vuông giấy nhỏ bé.

Ấy thế mà, người họa sĩ tuổi Mùi lại khẳng định, đề tài vẽ chân dung các vị lãnh tụ mới khiến ông mê đắm nhất. Trong đó phải kể đến các bộ tem: 100 năm sinh Tôn Thất Tùng, 100 năm sinh Nguyễn Huy Tưởng; 100 năm sinh Nguyễn Văn Cừ; hơn 10 mẫu về Chủ tịch Hồ Chí Minh... Với mỗi mẫu tem vẽ Bác, ông đều gửi gắm trong đó tình cảm, niềm kính yêu vô hạn với vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.

Hẳn vì thế nên những mẫu tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh do họa sĩ Lệnh Tuấn sáng tác đều được thể hiện bằng ngôn ngữ hội họa đặc trưng với màu sắc tươi sáng. Nổi bật là khuôn mặt phúc hậu, vầng trán cao, rộng mênh mông, giàu trí tuệ, đôi mắt sáng hiền từ, nụ cười rạng rỡ, nhân ái, đầy vị tha... những nét đẹp bình dị nhưng vô cùng thanh cao trong tâm hồn Bác.

Chia sẻ về cái khó của người họa sĩ vẽ tem, họa sĩ Đỗ Lệnh Tuấn nói: Vẽ tem đã khó, thể hiện hình ảnh Bác trên tem lại càng khó, bởi, Người luôn gần gũi với tất cả người dân Việt Nam. Quan trọng hơn cả là phải vẽ làm sao để hình ảnh Bác trên tem vẫn toát lên được thần thái, phong cách của Người.

Đối với họa sĩ Tuấn Tem, nghệ thuật không có điểm dừng, mê tem, không dừng lại ở việc vẽ tem về Bác, ông còn ghép tranh Bác Hồ từ những con tem in lỗi, tồn kho. Để ghép được một bức tranh, trước tiên, họa sĩ Lệnh Tuấn vẽ hình, tìm tem trùng màu với khuôn mặt, đôi mắt, mái tóc, trang phục; cắt theo mẫu, rồi dán bằng hồ. Công việc ấy cần sự kiên trì và tỉ mỉ.

“Khó nhất là phải làm sao phối màu đã có trên những con tem cũ mà vẫn thể hiện khuôn mặt và đôi mắt Bác Hồ một cách hài hòa, chân thực và có hồn. Khi còn sống, Bác Hồ vốn là người sống giản dị và thanh cao. Chính vì vậy, tôi thường sử dụng màu nâu và vàng là tông màu chủ đạo”, họa sĩ Lệnh Tuấn chia sẻ.

Tính đến nay, họa sĩ Lệnh Tuấn đã ghép tổng cộng hơn 500 bức tranh tem về đề tài Bác Hồ. Các bức tranh: “Hồ Chủ tịch quan sát trận địa”, “Hồ Chủ tịch làm việc ở vườn Chủ tịch phủ”, “Bác Hồ đọc báo”, “Cờ đỏ búa liềm”, “Bác cùng chúng cháu hành quân”, “Chiến thắng Điện Biên”… khiến người xem phải rung động.

Thế nên, chẳng hề ngoa chút nào khi nhiều người gọi họa sĩ tuổi Mùi là “Ông hoàng tranh tem”. Tài năng, nhiệt huyết và những đóng góp của họa sĩ Đỗ Lệnh Tuấn thật đáng trân trọng. Ông đã và đang góp phần tạo nên những con tem giá trị và miệt mài góp sức lưu giữ hình ảnh Bác trong trái tim mọi người.