Gia tăng buôn lậu chất cực độc

Lóa mắt vì siêu lợi nhuận

Quảng Nam vùng đất có trữ lượng vàng lớn nhất nhì cả nước, với hàng trăm bãi vàng lớn nhỏ cùng nhiều công ty khai thác có phép lẫn trái phép. Có đào vàng trái phép ắt sẽ có nhu cầu về cyanua bởi đây là thứ hóa chất không thể thiếu khi dùng để chiết tách vàng nguyên chất từ quặng.

Trong công nghiệp luyện kim, cyanua được đem ngâm với quặng chứa vàng, bạc để tạo ra dung dịch có chứa cyanua vàng, bạc. Sau đó, hỗn hợp này sẽ được phân kim lần nữa để thu vàng, bạc tinh khiết.

Khai thác vàng trái phép, khiến việc mua bán cyanua gia tăng

Cyanua hay còn gọi là Axit xianhidric là một loại axit cực độc, hết sức nguy hiểm với tính mạng con người. Theo các tài liệu y khoa, chỉ cần một lượng nhỏ từ 300 đến 400 mg cyanua cũng có thể khiến một người khỏe mạnh nhanh chóng mất ý thức, rơi vào trạng thái hôn mê, thậm chí tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.

Huyện Phú Ninh nơi có nhiều mỏ vàng lớn như ở Núi Kẽm, Nhà Thùng, Bồng Miêu, Tam Lãnh… kéo theo đó đây cũng là điểm nóng về tình trạng mua bán, vận chuyển cyanua trái phép ở Quảng Nam.

Do nhu cầu tại các bãi vàng tăng cao nên tình trạng vận chuyển, buôn bán cyanua ở Quảng Nam diễn biến phức tạp, gia tăng cả về số vụ lẫn khối lượng vận chuyển. Trong năm 2014 và 5 tháng đầu năm 2015, công an huyện Phú Ninh đã bắt 18 vụ mua bán, vận chuyển trái phép chất độc cyanua và thuốc nổ, bắt 22 đối tượng, thu giữ hơn 600 kg cyanua.

Mới đây, công an huyện Phú Ninh đã bắt quả tang vụ vận chuyển cyanua với số lượng lớn vào địa bàn. Theo đó, đối tượng Nguyễn Thị Hồng Nhung, trú tỉnh Bình Định đã bị bắt giữ khi đang vận chuyển 400 kg cyanua vào bãi vàng Nhà Thùng. Trước đó, lực lượng công an cũng đã bắt giữ 2 đối tượng nữ liên quan đến việc mua bán trái phép 50 kg cyanua…

Đại úy Dương Văn Chương, công an huyện Phú Ninh cho biết, nguyên nhân khiến tình trạng buôn bán, vận chuyển trái phép chất cyanua diễn biến phức tạp là do lợi nhuận từ món hàng này mang lại quá lớn. Trung bình, mỗi kg cyanua được các đối tượng mua vào với mức giá 200 nghìn đồng. Nếu vận chuyển trót lọt lên các bãi vàng, giá sẽ nhảy vọt lên đến 450 - 500 nghìn đồng/kg. Thấy lợi nhuận cao nên nhiều người dân bất chấp luật pháp, lao vào buôn bán loại chất độc này để kiếm lời.

Trước vấn nạn mua bán, vận chuyển chất độc cyanua gia tăng, người dân và chính quyền địa phương đều lo lắng Quảng Nam sẽ trở thành bãi tập kết chất cực độc này. Ông Bùi Quang Minh, Chủ tịch UBND xã Tam Lãnh, huyện Phú Ninh thừa nhận, chất thải trong quá trình sử dụng hóa chất, đặc biệt là cyanua để bóc tách vàng chảy ra môi trường tự nhiên, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước sinh hoạt, môi trường sông suối, nhất là vào mùa mưa… Đây thực sự là mối đe dọa lớn đối với đời sống của người dân địa phương.

Vẫn “bắt cóc bỏ đĩa”

Mặc dù đã lường trước những hậu quả, tuy nhiên việc đấu tranh ngăn chặn tình trạng mua bán trái phép chất cyanua của các cơ quan chức năng ở Quảng Nam và nhiều địa phương khác trong thời gian qua vẫn chỉ giải quyết phần ngọn, chủ yếu ngăn chặn theo kiểu “bắt cóc bỏ đĩa”.

Thực tế, do đặc tính hoá học của cyanua có mùi thơm khá quyến rũ, trông gần giống hạt đường, dễ hòa tan trong nước. Do vậy, khi bị truy đuổi các đối tượng vận chuyển dễ dàng tiêu hủy tang chứng bằng cách ném xuống sông, suối, gây khó cho cơ quan chức năng.

Ngoài ra, để tránh lực lượng chức năng, các đối tượng mua bán trái phép cyanua thường tổ chức thuê người già và phụ nữ ở địa phương vận chuyển chất độc này vào các bãi đào đãi vàng. Điều này, càng khiến cho công tác đấu tranh ngăn chặn nạn buôn bán trái phép chất cyanua gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, hiện nay mức phạt đối với hành vi buôn bán cyanua còn khá nhẹ, chủ yếu mang tính răn đe nên khiến các đối tượng “nhờn luật”. Đơn cử như tại Phú Ninh, trong 2 năm trở lại đây, mặc dù TAND huyện đã xét xử 10 vụ án liên quan đến việc mua bán, vận chuyển trái phép, phạt tù đối với 13 bị cáo; một số vụ được đưa xét xử lưu động để răn đe…

Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là con số “đếm trên đầu ngón tay”, số vụ án liên quan đến việc buôn bán, vận chuyển cyanua vẫn cứ năm sau cao hơn năm trước.

Theo các cơ quan chức năng, để ngăn chặn tình trạng buôn bán trái phép chất cyanua, ngoài việc tăng cường đấu tranh, truy bắt các đối tượng, thì sự chung tay của cả cộng đồng, thông qua việc tuyên truyền cho người dân hiểu về tính chất nguy hiểm của loại chất độc này cũng có ý nghĩa rất quan trọng.

Đại tá Thái Văn Việt, Trưởng phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an Quảng Nam cho biết, tới đây, lực lượng cảnh sát môi trường sẽ tiếp tục phối hợp với cơ quan chức năng tăng cường tuyên truyền và giáo dục cho người dân hiểu sự độc hại trước mắt và lâu dài của loại hóa chất cực độc này; đồng thời sẽ đẩy mạnh đấu tranh, ngăn chặn đối tượng mua bán chất độc cyanua, xử lý nghiêm minh trước pháp luật.