Buôn bán động vật hoang dã: Cần mạnh tay và xử lý nghiêm

Năm 2017, một tên tuổi nổi cộm trong đường dây buôn bán sừng tê giác với số lượng lớn xuyên quốc gia đã bị các cơ quan chức năng Việt Nam phát hiện và bắt giữ, đó là Nguyễn Mậu Chiến, kẻ cầm đầu đường dây buôn bán ĐVHD xuyên quốc gia từ châu Phi về Việt Nam. Đối tượng này đã từng bị bắt giữ và xử phạt tại Tanzania, vì hành vi vận chuyển trái phép ĐVHD.

Tang vật tịch thu tại nhà Nguyễn Mậu Chiến

Đồng thời, Chiến cũng bị tình nghi có liên quan tới hàng loạt vụ buôn bán hổ trái phép và “hợp pháp hóa” hổ có nguồn gốc bất hợp pháp qua cơ sở nuôi nhốt tại Thanh Hóa trong những năm gần đây. Đặc biệt, đường dây của Chiến đã mở rộng đáng kể tại châu Phi, tập trung chủ yếu vào sừng tê giác, ngà voi và vảy tê tê trong khoảng 5 năm trở lại đây.

Trong giai đoạn 2015-2016, hàng tấn ngà voi, sừng tê giác, vẩy tê tê bị thu giữ tại một số cảng lớn ở Việt Nam như: Hải Phòng, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh được cho là thuộc sở hữu của Nguyễn Mậu Chiến. Đồng thời, Chiến cũng là chủ một cơ sở hiện đang nuôi nhốt 11 cá thể hổ tại Thanh Hóa. Trong đó, một cá thể hổ tại cơ sở này gây thương tích cho một bé trai 13 tuổi vào cuối tháng 5/2017.

Đồng phạm với Chiến có các đối tượng Nguyễn Văn Tùng và Nguyễn Mậu Thuận, đã bị bắt quả tang khi đang vận chuyển 15 khúc sừng tế giác, trọng lượng 34kg từ TP. Hồ Chí Minh ra Hà Nội vào ngày 27/4/2017 theo chỉ đạo của Chiến. Ngày 1/5/2017, Chiến ra đầu thú.

Sau khi khám xét nơi ở của Chiến, cơ quan chức năng đã tịch thu 23 khúc sừng tế giác, 2 cá thể hổ con đông lạnh, 25 móng và 201 răng ĐVHD cùng với nhiều sản phẩm chế tác từ ngà voi (390 đôi đũa, 20 vòng tay, 25 lược, 39 tượng, 4 vòng cổ và 120 móc khóa).

Vụ bắt giữ Nguyễn Mậu Chiến là lần đầu tiên một đối tượng tình nghi cầm đầu đường dây buôn bán ĐVHD xuyên quốc gia sa lưới pháp luật tại Việt Nam và được xem là một bước đột phá của Việt Nam trong việc ngăn chặn hoạt động mua bán, tiêu thụ sản phẩm từ ĐVHD.

Vụ bắt giữ diễn ra trong bối cảnh Hội nghị các quốc gia thành viên CITES lần thứ 17 (COP17) vào tháng 10/2016 quyết định thành lập đoàn giám sát của Ban thư ký CITES đến Việt Nam để đánh giá lại các nỗ lực của quốc gia này trong việc ngăn chặn tình trạng buôn bán, vận chuyển trái phép sừng tê giác. Trong chuyến công tác tại Việt Nam vào tháng 9/2017, Ban thư ký CITES, cùng các cơ quan thực thi pháp luật và cơ quan tư pháp, đã rà soát tỷ lệ bắt giữ, khởi tố, truy tố, xét xử tội phạm về sừng tê giác tại Việt Nam.

Từ đó, khuyến nghị Việt Nam cần tăng cường triệt phá hoạt động của các nhóm tội phạm về ĐVHD, bắt giữ và xét xử, có hình phạt nghiêm khắc với những đối tượng này.

Trước khi phiên tòa xét xử Nguyễn Mậu Chiến diễn ra, mới đây, 16 tổ chức quốc tế và tổ chức xã hội hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn tại Việt Nam như Trung tâm Hành động Liên kết vì Môi trường và Phát triển (CHANGE/WildAid Vietnam), Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), Trung tâm cứu hộ linh trưởng nguy cấp (EPRC), Trung tâm bảo tồn ĐVHD nước Việt (Four Paws Viet), Tổ chức Freeland, Tổ chức Free the Bears, Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học Nước Việt Xanh (GreenViet), Tổ chức Nhân đạo quốc tế (Humane Society International), Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn ĐVHD (Save Vietnam’s Wildlife), Chương trình Bảo tồn Rùa châu Á - Indo-Myanmar Conservation (ATP/IMC), Tổ chức TRAFFIC, Cơ quan Phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp quốc (UNODC)… đã cùng ký tên vào thư kêu gọi các cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam xét xử nghiêm minh đối tượng Nguyễn Mậu Chiến - bị nghi ngờ "đầu sỏ" trong đường dây buôn bán sừng tê giác xuyên quốc gia.

Đối tượng Chiến đã từng dính líu đến nhiều vụ buôn bán, vận chuyển ĐVHD trái phép. Trong phiên tòa xét xử dự kiến vào ngày 26/1/2018, Nguyễn Mậu Chiến bị xét xử vì hai tội danh vận chuyển hàng cấm và tàng trữ hàng cấm, theo quy định tại Điều 155 Bộ luật Hình sự 1999 (sửa đổi năm 2009).

Trước đó, tại phiên tòa sơ thẩm vào ngày 27/11/2017, Hội đồng xét xử đã trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung, làm rõ một số thông tin về nguồn gốc của số tang vật tịch thu và những mâu thuẫn trong lời khai của các bị cáo.

Bà Bùi Thị Hà, Phó giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) chia sẻ, đây chính là cơ hội cho Việt Nam để biến cam kết thành những hành động thực tiễn nhằm xóa sổ các mạng lưới buôn bán bất hợp pháp, cũng như tăng cường nỗ lực thực thi pháp luật phòng chống tội phạm về ĐVHD.