Doanh nghiệp ma đang ám ảnh nước Nhật

Ảnh minh họa

Chủ một DN sửa chữa ô tô tại vùng tây bắc Tokyo đang sử dụng đến số tiền trong quỹ hưu trí của mình để duy trì tình trạng hoạt động của DN. Hiện người đàn ông này đã trên 60 tuổi, không còn trong độ tuổi lao động và ông cũng hiểu rằng đây là thời điểm phù hợp để đóng cửa DN của mình. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại ông vẫn đang cố gắng duy trì nó bằng cách trì hoãn thanh toán các khoản nợ hết từ lần này qua lần khác.

Theo ông này, gara ô tô của ông đã được vận hành từ thời cha ông kể từ sau thế chiến thứ 2 và đã có thời điểm có khoảng 20 nhân viên. Việc các khách hàng biết được tình trạng thật sự của công ty trong hiện tại rõ ràng sẽ là một vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự của ông.

Đó chính là nguyên nhân ông vẫn đang cố gắng để duy trì sự tồn tại của DN. Và thực tế tại Nhật Bản hiện nay có hàng nghìn các DN nhỏ cũng phải đang tồn tại trong tình trạng như vậy nhờ sử dụng các biện pháp tái cấp vốn dễ dàng bắt đầu phổ biến tại Nhật Bản kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.

Trong khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ca ngợi về kết quả thu được của quá trình cắt giảm tỷ lệ phá sản tại các công ty Nhật Bản thời gian qua như một thành công về mặt kinh tế thì nhiều nhà kinh tế ngược lại đang phê phán về tình trạng gia tăng các DN ma tại quốc gia này. Sự gia tăng một số lượng lớn các DN vẫn tiếp tục tồn tại mặc dù hoạt động không hiệu quả đang khiến nguy cơ giảm phát gia tăng và chính phủ sẽ ngày càng cách xa mục tiêu lạm phát 2%.

Theo chuyên gia Toru Fujimori của công ty nghiên cứu tín dụng DN Teikoku Databank, các công ty ma là những DN không có khả năng chi trả các khoản nợ nần, rơi vào tình trạng mất thanh khoản và thua lỗ trong 3 năm liên tiếp. Việc duy trì sự tồn tại của các DN như vậy là một hình thức cạnh tranh không công bằng.

Những DN đó thậm chí không thể chi trả được các chi phí cơ bản và do đó không thể tạo ra được lợi nhuận cũng như trả thuế cho nhà nước. Nói một cách khác, chúng đang làm ảnh hưởng đến hoạt động của các DN lành mạnh, đồng thời về một khía cạnh nào đó cũng lý giải cho tình trạng giá cả không thể gia tăng và giảm phát vẫn tiếp diễn tại Nhật Bản.

Nguyên do một phần của vấn đề bắt nguồn từ hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Tại thời điểm đó, Bộ trưởng Dịch vụ Tài chính Shizuka Kamei đã đẩy mạnh cải cách một số điều luật năm 2009, theo đó buộc các định chế tài chính phải có các giải pháp cơ cấu lại khoản vay một cách linh hoạt nhằm hỗ trợ các DN trong nước. Đây chính là điểm mấu chốt khiến các DN mặc dù làm ăn thua lỗ vẫn có thể được gia hạn và tiếp tục vay tái cấp vốn.

Mặc dù chính sách tái cấp vốn dễ dàng có thể đã giúp cho tỷ lệ thất nghiệp của Nhật giảm xuống từ năm 2009, hai phần ba các công ty của quốc gia này không có đủ lợi nhuận để đóng thuế.

Theo thống kê của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), việc gia tăng các công ty ma không phải là vấn đề của riêng Nhật Bản, tuy nhiên dường như đây cũng là quốc gia đang chịu tác động trầm trọng nhất. Tỷ lệ các DN khởi nghiệp cũng như đóng cửa tại quốc gia này chỉ đạt 5% mỗi năm, bằng 1/3 so với các nền kinh tế phát triển.

Ngoài ra, OECD cũng phê phán tình trạng chống lưng của chính phủ cho các DN làm ăn không hiệu quả. Theo tổ chức này, sự hỗ trợ từ phía chính phủ đã làm giảm hiệu quả phân bổ nguồn lực và hạn chế khả năng tiếp cận tài chính đối với các công ty lành mạnh, do đó làm giảm tiềm năng tăng trưởng của Nhật Bản.

Bên cạnh đó, theo ông Masashirou Ootomo, trợ lý giám đốc trung tâm nghiên cứu và tư vấn tại Chugoku Bank, trụ sở tại thành phố phía tây Okayama, chính sách cho vay dễ dàng cũng đã làm suy giảm khả năng cho vay của các tổ chức tài chính, đồng thời làm gia tăng rủi ro đối với hệ thống tài chính nội địa

Trước tình trạng đó, Chính phủ Nhật Bản đã đặt mục tiêu không xa là sẽ giảm số lượng DN ma và tăng tỷ lệ doanh thu của hệ thống DN lên 10% bằng những biện pháp thay đổi cấu trúc mạnh mẽ.

Tuy nhiên, Cựu Bộ trưởng thương mại Hiroyuki Kishi, hiện nay là giáo sư của Đại học Keio, cho biết nếu Chính phủ thực sự đưa ra các quy định nghiêm ngặt hơn về tài chính để sàng lọc các DN khỏe mạnh, họ sẽ bị chỉ trích tại Quốc hội. Do đó, trên thực tế chính phủ vẫn tiếp tục trợ cấp DN và khó có thể chấm dứt tình trạng tồn tại lay lắt của các DN ma.