Bất ổn chính trị tác động đến kinh tế Italy

Người dân Italy biểu tình phản đối cải cách Hiến pháp ở Rome ngày 27/11

Ngóng chờ chính phủ mới

Quyết định từ chức của ông Renzi sau 2 năm rưỡi cầm quyền là một cú sốc đối với Liên minh châu Âu (EU), vốn phải vật lộn với hàng loạt cuộc khủng hoảng và hiện đang cố gắng vượt qua sự phản đối đang gây ra nhiều sóng gió trong châu lục. Đồng euro đã giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 20 tháng qua so với đồng USD, khiến các thị trường lo ngại rằng sự bất ổn ở nền kinh tế lớn thứ ba Eurozone này có thể kích hoạt một cuộc khủng hoảng tài chính và giáng một đòn mạnh vào lĩnh vực ngân hàng yếu ớt của Italy.

Tương lai chính trị trước mắt của Italy giờ đây nằm trong tay Tổng thống Sergio Mattarella, người có nhiệm vụ trao quyền thành lập một Chính phủ mới cho bất cứ ai mà ông lựa chọn để thay thế Thủ tướng Matteo Renzi vừa đệ đơn từ chức.

Các nguồn tin cho biết ông Renzi đã trình bày việc từ chức là “không thể thay đổi được” của mình với Tổng thống Mattarella vào chiều ngày 5/12 sau cuộc họp Nội các. Các nguồn tin cho biết ông Renzi chấp thuận ở lại cho đến khi Thượng viện thông qua dự thảo ngân sách 2017 mà Chính phủ của ông đưa ra.

Cũng trong ngày 5/12, ông Mattarella đã kêu gọi tất cả các bên đảm bảo “một bầu không khí yên bình và tôn trọng lẫn nhau”. Ông cho rằng “tỷ lệ người dân tham gia cuộc trưng cầu dân ý cao là minh chứng cho thấy Italy là một nền dân chủ vững chắc, một đất nước sôi động với sự tham gia tích cực của người dân”.

Một trong những kết cục sau cuộc trưng cầu dân ý là việc ông Mattarella sẽ trao quyền cho một người nào đó thành lập một chính phủ lâm thời để thông qua dự thảo ngân sách 2017 và luật bầu cử mới. Trong số những cái tên được đề xuất cho vị trí lãnh đạo Chính phủ lâm thời có Bộ trưởng Kinh tế Pier Carlo Padoan, Bộ trưởng Văn hóa Dario Franceschini và Chủ tịch Thượng viện Pietro Grasso.

Tại thời điểm này, Tổng thống là người có quyền giải tán Quốc hội Italy và yêu cầu tổ chức bầu cử sớm, song kịch bản này ít khả năng xảy ra bởi ông Mattarella đã nói rằng ông phản đối những việc đó khi thiếu luật bầu cử đối với cả hai viện. Các đảng trung-hữu đối lập và Phong trào 5 Sao (M5S) – hiện là đảng lớn thứ hai ở Italy – đang yêu cầu tiến hành bầu cử sớm.

Tuy nhiên, đảng Dân chủ (PD) trung-tả của ông Renzi vẫn chiếm đa số trong Quốc hội nên bất cứ cuộc thảo luận nào về những công việc phải làm tiếp theo đều phải xét tới ý kiến của PD.

Tùy theo kết quả cuộc thảo luận của ông Mattarella với các đảng phái khác nhau và tùy theo người được trao quyền lãnh đạo chính phủ lâm thời, cuộc bầu cử quốc gia tiếp theo ở Italy sẽ được tiến hành hoặc là vào năm 2018 khi kết thúc nhiệm kỳ Quốc hội hiện nay hoặc sớm hơn là vào đầu năm 2017.

Phục hồi kinh tế sẽ mất đà

Các chuyên gia dự báo kết quả của cuộc trưng cầu dân ý tại Italy sẽ ảnh hưởng đến triển vọng kinh tế của nước này, khi Italy là nền kinh tế lớn thứ ba ở Eurozone. Trong ngắn hạn, cú đánh mạnh vào lòng tin của các nhà đầu tư có thể làm chệch hướng đà phục hồi kinh tế vốn đang mong manh của Italy, đồng thời các công ty sẽ cắt giảm đầu tư và các kế hoạch thuê mướn nhân công.

Một triển vọng kinh tế ảm đạm, cộng với tình trạng bất ổn chính trị gia tăng, sẽ khiến lãi suất trái phiếu của Italy bị nâng lên. Các ngân hàng mong manh dễ vỡ của Italy cũng như gánh nặng nợ công đang gia tăng của nước này sẽ trở thành mối quan ngại chủ yếu của các nhà đầu tư.

Tuy nhiên, cú sốc về lòng tin trong ngắn hạn không thể gây nên một cuộc khủng hoảng nợ. Hệ thống ngân hàng Italy đang gánh một khoản nợ xấu khổng lồ lên đến 360 tỷ euro (380 tỷ USD) và đang rất cần tái cấp vốn. Nhưng chương trình mua trái phiếu của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ là một lá chắn hữu hiệu, có thể ngăn chặn tình trạng bán tháo các khoản nợ của Italy.

Kể từ khi chương trình nới lỏng định lượng của ECB được triển khai, thị trường trái phiếu của Italy đã trở nên ít nhạy cảm hơn trước những sức ép về chính trị và kinh tế. Ngoài ra, trong trường hợp sức ép nợ công lại tăng lên, ECB có thể sẽ kích hoạt lại chương trình "Giao dịch tiền tệ công khai", gọi tắt là OMT, để kìm lãi suất trái phiếu Italy ở mức thấp và đảm bảo duy trì sự tiếp cận với thị trường Italy.

Bên cạnh đó, các mắt xích yếu nhất trong ngành ngân hàng của nước này đã phần nào được củng cố và các ngân hàng của Italy trong những tháng gần đây đã có nhiều cải thiện về vốn. Theo các nhà phân tích, cú sốc về lòng tin sẽ có những tác động nhất định nhưng không đến mức quá nghiêm trọng.

Người tiêu dùng và giới kinh doanh Italy lâu nay đã quá quen thuộc với môi trường chính trị thường xuyên bất ổn ở nước này. Kể từ năm 1945 đến nay, Italy đã trải qua tới 63 chính phủ. Ngoài ra, khả năng bầu cử sớm cũng ít có khả năng xảy ra nên GDP của nước này dự kiến sẽ vẫn tăng trưởng trong giai đoạn 2016-2017.

Một điểm cần lưu ý khác là chương trình mua trái phiếu của ECB cũng sẽ trở thành lá chắn cho các thị trường trái phiếu ở Eurozone và giúp ngăn chặn hiệu ứng lây lan từ Italy. Dự kiến, chính sách tiền tệ của ECB sẽ vẫn được nới lỏng và kéo dài. Một số chuyên gia cho rằng kết quả của cuộc trưng cầu dân ý sẽ tác động đến triển vọng kinh tế dài hạn của Italy hơn là ngắn hạn. Những phân tích ở trên cho thấy khủng hoảng kinh tế dự kiến sẽ rất ít khả năng xảy ra ở Italy cũng như Eurozone trong thời gian tới.