Quan hệ Nga - Iran sau thỏa thuận hạt nhân

Vậy nên chắc chắn Moskva sẽ không vui khi chỉ vài tháng nữa lệnh cấm vận năng lượng, tài chính của phương Tây đối với Iran sẽ được dỡ bỏ, bởi Iran và Nga là hai “đối thủ” đang cùng chạy đua trên thị trường năng lượng thế giới.

Iran và Nga là hai “đối thủ” đang cùng chạy đua trên thị trường năng lượng thế giới

Triển vọng Iran “tái xuất”...

Iran mới đạt được thỏa thuận hạt nhân lịch sử với nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) liên quan đến vấn đề hạt nhân Tehran. Theo đó, các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây đối với Iran dự kiến sẽ được dỡ bỏ bắt đầu từ năm 2016 - tin vui đối với kinh tế Iran nhưng lại phủ “bóng đen” lên kinh tế Nga.

Mới đây, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran Bijan Zangeneh cho biết nước này sẽ tăng đáng kể sản lượng dầu thô. Trong cuộc họp với một phái đoàn doanh nghiệp Đức tại Tehran vừa diễn ra, ông Zageneh cho biết Iran dự kiến nâng sản lượng dầu thô lên tới gần 4,7 triệu thùng/ngày trong tương lai gần.

Ông Zangeneh cũng kêu gọi các công ty Đức tham gia các dự án dầu mỏ của Iran sau khi lệnh cấm vận được dỡ bỏ, đồng thời cam kết hợp tác với các công ty này trong việc tài trợ cho các dự án hóa dầu, lọc dầu, dự trữ dầu, tối ưu hóa năng lượng và năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran còn khẳng định các công ty Đức có thể tận dụng nguồn nhân lực được đào tạo của Iran để thúc đẩy hoạt động kinh doanh tại nước này, cũng như dựa vào vị thế của Iran ở khu vực để tiếp cận các thị trường lớn hơn. Ông Zangeneh hy vọng thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và nhóm các cường quốc sẽ gỡ bỏ các rào cản về ngân hàng và bảo hiểm đối với các giao dịch kinh doanh giữa Iran và Đức.

Tờ "Thời báo Tài chính" (Anh) cũng đưa ra nhận định rằng việc Mỹ và phương Tây dỡ bỏ cấm vận có thể giúp Iran gia tăng nhanh chóng sản lượng khai thác và xuất khẩu dầu ra thị trường toàn cầu, làm tăng áp lực đối với các nước xuất khẩu khác khi giá dầu có xu hướng giảm.

Tờ báo nhận định rằng khi lệnh cấm vận và trừng phạt của phương Tây được dỡ bỏ, sản lượng khai thác dầu của Iran sẽ tăng lên trong 1-2 năm tới và việc Iran tăng nguồn cung ra thị trường sẽ khiến giá dầu giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến những nước xuất khẩu như Nga, Venezuela, Nigeria, Bahrain và Oman. Có thông tin dẫn rằng Iran sẽ thu được 20 tỷ USD tiền xuất khẩu dầu mỏ sau khi các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Tehran được dỡ bỏ.

Còn theo Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Năng lượng thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, Vladimir Likhachev, Iran còn đứng thứ hai thế giới về trữ lượng khí đốt. Do đó việc dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Iran cũng có thể ảnh hưởng đến thị trường khí đốt tự nhiên trong khu vực. Những thông tin trên ắt hẳn không tốt đẹp gì đối với Nga.

Cạnh tranh sẽ gia tăng

Dư luận ở Nga từng dấy lên những ý kiến cho rằng một khi các lệnh trừng phạt đối với Tehran được dỡ bỏ, nước Cộng hòa Hồi giáo này có thể sẽ lựa chọn xích lại gần phương Tây hơn, thậm chí sẽ từ bỏ đối tác lâu năm của mình là Nga.

Sẵn có mối quan hệ phức tạp với Nga kể từ sau vụ khủng hoảng Ukraine, châu Âu hiện đang rất quan tâm đến việc nhập khẩu khí đốt của Iran để giảm bớt sự phụ thuộc vào Moskva. Ủy ban châu Âu nhận định Iran có thể trở thành một trong những nhà cung cấp khí đốt tự nhiên lớn của Liên minh châu Âu trong thập niên tới. Tờ Wall Street Journal dẫn lời một quan chức EU cho biết các nước trong khối có thể nhập khẩu tới 35 tỷ m3 khí đốt mỗi năm từ Iran vào năm 2030.

Theo Wall Street Journal, Ủy viên châu Âu phụ trách lĩnh vực năng lượng và khí hậu Miguel Arias Canete đã gặp gỡ đại diện của các công ty năng lượng lớn của châu Âu trong tháng Chín để khuyến khích họ "tích cực theo đuổi việc phát triển mối quan hệ với Iran".

Quan chức này khẳng định các công ty châu Âu như BP, Royal Dutch Shell, Repsol, Total, Statoil, E.ON, RWE và Energie cần phải đầu tư lớn vào Iran trước khi các tập đoàn Mỹ và Trung Quốc hiện diện tại đây. Các nguồn không chính thức cho biết các quốc gia khác gồm Đức, Ba Lan, Nhật Bản, Áo, Oman, Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq đã trực tiếp tham gia các thương thuyết mua bán khí đốt với Tehran.

Hãng thông tấn FNA chính thức của Iran mới đây dẫn lời Thứ trưởng Bộ Dầu mỏ Iran Ali Majedi cho hay bộ này đang có các chương trình xuất khẩu khí đốt tự nhiên quy mô lớn sang thị trường châu Âu, trong đó có kế hoạch xây dựng đường ống dẫn khí đốt xuyên quốc gia thứ chín để xuất khẩu khí đốt sang Thổ Nhĩ Kỳ và từ đó sang thị trường châu Âu.

Nga và Iran có chung một lịch sử phức tạp với những tham vọng của cả hai bên trở thành cường quốc khu vực. Nhiều người ở Nga tin rằng Iran sẽ sớm chuyển hướng sang phương Tây để vực dậy nền kinh tế. Và nếu điều này thực sự xảy ra, Nga có thể mất dần ảnh hưởng ở Trung Đông cũng như trên toàn cầu.

Rõ ràng là Nga sẽ mất rất nhiều nếu Iran giành lại được vị thế chính trị và kinh tế ở khu vực Á - Âu, một khi không còn các biện pháp hạn chế họ nữa. Khi đó hai bên bắt đầu cạnh tranh nhau trên thị trường năng lượng Á - Âu. Iran đã sẵn sàng đưa thêm hàng triệu thùng dầu ra thị trường, và điều này có thể khiến giá dầu giảm thêm như đã đề cập ở trên.

Trong năm qua, các công ty của Nga từng ký kết nhiều thỏa thuận với các công ty của Iran trong nhiều lĩnh vực từ hàng không tới nông nghiệp, và họ có thể sẽ bị các công ty của châu Âu và Mỹ “hất cẳng” do công nghệ của các công ty này cao hơn.

Trong hàng loạt cuộc gặp giữa giới chức hai nước, trong đó có cả các cuộc gặp bên lề các cuộc đàm phán hạt nhân hồi đầu năm nay, Tehran dường như ở vào thế "cao hơn" bởi có vẻ như người Iran đã nhận thấy nỗi sợ mất đi một đối tác địa chính trị của Nga và đã tận dụng điều này.