Dữ liệu tốt hơn, cuộc sống tốt hơn

Số liệu thống kê và truyền thông chính sách

Quản lý, điều hành dựa trên hệ sinh thái dữ liệu

Hội thảo tập trung trao đổi những vấn đề chung về hiện trạng cũng như vai trò của cơ quan thống kê quốc gia, các bộ ngành liên quan trong quản lý hệ sinh thái dữ liệu, quản trị và giám hộ dữ liệu.

Các chuyên gia trong nước và quốc tế đến từ Ủy ban Kinh tế và Xã hội khu vực châu Á và Thái Bình Dương (ESCAP), Văn phòng khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNFPA, Đan Mạch, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, và Thái Lan giới thiệu những kiến thức khái quát và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn của mỗi quốc gia liên quan đến chủ đề của Hội thảo.

Các chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh đến những vấn đề như số hóa, sử dụng nguồn dữ liệu hành chính, dữ liệu lớn (Big Data) và cơ chế chia sẻ các dữ liệu hành chính giữa các cơ quan sở hữu dữ liệu quốc gia và giữa các bộ, ngành. Đại biểu tham dự hội nghị thảo luận những thách thức trong quản trị và giám hộ dữ liệu và xu hướng trong tương lai.

Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Nguyễn Thị Hương, Tổng Cục Trưởng Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, hội thảo là dịp để các tổ chức quốc tế, cơ quan thống kê quốc gia, các bộ ngành tại Việt Nam và các chuyên gia chia sẻ về một nội dung thiết thực và thời sự liên quan đến dữ liệu số: hệ sinh thái dữ liệu, quản trị và giám hộ dữ liệu; sử dụng dữ liệu số trong công tác thống kê; vai trò của cơ quan thống kê trong quản trị và giám hộ dữ liệu.

Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã xác định về vai trò quan trọng của dữ liệu trong công tác quản lý, chỉ đạo điều hành và xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng; thống nhất với quan điểm của Liên hợp quốc về “Dữ liệu tốt hơn, cuộc sống tốt hơn”. Chính phủ đã ban hành các văn bản quy định và hướng dẫn xây dựng hệ thống dữ liệu, thực hiện chuyển đổi số như: Nghị định số 47/2020/NĐ-CP ngày 9/4/2020 của Chính phủ về Quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước; Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Quyết định số 17/QĐ-UBQGCĐS ngày 4/4/2023 ban hành Kế hoạch hoạt động của Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số năm 2023…

Thực hiện chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân đang thực hiện và thích nghi với yêu cầu về thiết lập hệ sinh thái dữ liệu, quản trị dữ liệu. Trong tiến trình này, các cơ quan, doanh nghiệp cần được chia sẻ, hỗ trợ về kinh nghiệm triển khai và cam kết đồng hành giữa các cơ quan để đạt được mục tiêu đề ra.

Theo quy định của Luật Thống kê tại Việt Nam cũng như kinh nghiệm của nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới, sự tham gia và vai trò của cơ quan thống kê quốc gia trong quản trị và giám hộ dữ liệu đóng vai trò quan trọng, giúp nâng cao chất lượng của dữ liệu và thống nhất sử dụng nguồn dữ liệu quốc gia trong thực hiện các nhiệm vụ của cơ quan nhà nước tại các cấp.

Tổng Cục Trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, việc khai thác và sử dụng dữ liệu hành chính trong sản xuất thông tin thống kê đã và đang trở thành xu hướng trong công tác thống kê của nhiều nước trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Tuy vậy, sử dụng dữ liệu hành chính trong công tác thống kê hiện nay còn gặp một số khó khăn, thách thức, như: nguồn dữ liệu hành chính được thiết lập ban đầu phục vụ chính cho công tác quản lý, điều hành của bộ, ngành chứ không phải cho mục đích thống kê, do vậy để khai thác và sử dụng trong công tác thống kê cần có thời gian nghiên cứu, tìm hiểu và tiếp tục hoàn thiện các dữ liệu hành chính để phục vụ sử dụng đa mục tiêu; nhiều bộ ngành chưa triển khai đồng bộ các cơ sở dữ liệu, chưa sẵn sàng kết nối thông tin với cơ quan thống kê.

Với vai trò là cơ quan điều phối hoạt động thống kê, tổ chức hoạt động thống kê, Tổng cục Thống kê đang tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành trong hướng dẫn thực hiện các quy trình chuyên môn, nghiệp vụ thống kê; xây dựng hệ thống dữ liệu thống kê quốc gia từ các nguồn thông tin điều tra, tổng điều tra thống kê, cơ sở dữ liệu hành chính và các chế độ báo cáo thống kê cho hoạt động thống kê quốc gia nói chung và chia sẻ dùng chung giữa các cơ quan nhà nước; đặc biệt, xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia dựa nhiều hơn vào các dữ liệu hành chính sẵn có từ các cơ quan nhà nước. Để làm được điều này, chỉ riêng ngành Thống kê là không đủ, cần sự chung tay từ tất cả các cấp chính quyền trung ương, địa phương, các bộ ngành.

Bà Hương nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của việc thảo luận về quản lý, quản trị và giám hộ dữ liệu: “Với vai trò là cơ quan điều phối hoạt động thống kê, tổ chức hoạt động thống kê, Tổng cục Thống kê mong muốn, thông qua diễn đàn này, nhận được sự chia sẻ, đồng hành nhiều hơn nữa và hiệu quả hơn nữa của các bộ, ngành, cơ quan thống kê quốc gia, tổ chức quốc tế trong xây dựng, vận hành hệ thống quản lý hệ sinh thái, quản trị và giám hộ dữ liệu thống kê thời gian tới”, Tổng Cục Trưởng Tổng cục Thống kê kỳ vọng.

Kết nối, chia sẻ, biến dữ liệu thành dịch vụ

Ông Rémi Nono Womdim, Trưởng đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), đã bày tỏ sự đồng tình với quan điểm của lãnh đạo Tổng cục Thống kê về tầm quan trọng của hội thảo này. Theo ông Rémi Nono Womdim, trong những năm gần đây, Tổng cục Thống kê và các bộ, ngành đã có nhiều nỗ lực cung cấp dữ liệu và thống kê quốc gia. Tuy nhiên, hiện vẫn còn thiếu các dữ liệu phân tách, đặc biệt là theo các nhóm dân tộc thiểu số và theo độ tuổi, để hỗ trợ công việc hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến bất bình đẳng.

Ông Rémi Nono Womdim, Trưởng đại diện Tổ chức FAO

“Hơn nữa, việc sử dụng các dữ liệu thống kê hành chính, ví dụ như đăng ký, thống kê hộ tịch và dữ liệu lớn vẫn còn rất hạn chế. Trong khi đó, vẫn còn thiếu những phân tích sâu về các vấn đề dân số thông qua các nguồn dữ liệu khác nhau như tổng điều tra, các điều tra dựa trên dân số, dữ liệu hành chính, các dữ liệu không chính thống và dữ liệu lớn để có thể hiểu sâu hơn những nhân tố ảnh hưởng và quyết định tới các biến động dân số. Cuối cùng là việc chia sẻ các dữ liệu giữa các bộ, ngành và giữa các bên có liên quan ngoài Chính phủ vẫn còn hạn chế do vẫn còn thiếu các quy định, quy chế cụ thể về chia sẻ và trao đổi dữ liệu”, vị này cho biết.

Trong bối cảnh đó, UNFPA phối hợp với Tổng cục Thống kê tổ chức hội nghị quốc tế quan trọng này trong khuôn khổ của dự án 5 năm “Hỗ trợ Việt Nam xây dựng và sử dụng dữ liệu về dân số và phát triển có chất lượng phục vụ xây dựng và giám sát các chính sách, chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời theo dõi tiến độ đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững”.

Dự án nhằm hỗ trợ Việt Nam áp dụng công nghệ và các nền tảng truyền thông mới trong việc thu thập, phân tích và phổ biến dữ liệu, và đảm bảo các chính sách, chiến lược và chương trình được xây dựng dựa trên bằng chứng nhằm đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững vào năm 2030.

Ông Rémi Nono Womdim nhấn mạnh: “Chương trình Nghị sự 2030 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các dữ liệu dân số chất lượng cao. Cam kết của chúng tôi là không để ai bị bỏ lại phía sau, có nghĩa là phải tính đến từng người để có thể tiếp cận tới tất cả mọi người, kể cả những người bị thiệt thòi nhất. Dữ liệu có chất lượng, đáng tin cậy, nhất quán và có thể so sánh được là một yếu tố quan trọng để biến điều này thành hiện thực. UNFPA vẫn thường nói rằng những quốc gia có dữ liệu có chất lượng là những quốc gia đạt được mức tăng trưởng kinh tế - xã hội ấn tượng. Dữ liệu tốt hơn, cuộc sống tốt hơn”.

Giáo sư Paul Cheung, Nguyên Giám đốc Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc (UNSD)

Chia sẻ tại hội thảo, Giáo sư Paul Cheung, Nguyên Giám đốc Cơ quan Thống kê Liên hợp quốc (UNSD), Nguyên Tổng cục trưởng Cơ quan Thống kê quốc gia Singapore (DOS), và hiện là Giám đốc Học viện Cạnh tranh châu Á, Đại học quốc gia Singapore, nhấn mạnh 3 thông điệp. Thứ nhất, thế giới thay đổi nhanh và hiện dữ liệu đóng vai trò then chốt trong quản trị của các chính phủ, tức là chính phủ phải đóng vai trò quản lý dữ liệu hiệu quả hơn. Vì thế các cơ quan thống kê quốc gia cần phải có vai trò lớn hơn trong quản lý dữ liệu.

Thứ hai, chúng ta có một hệ sinh thái dữ liệu, vì thế cần hiểu tầm quan trọng của hệ thống này và xây dựng những phương pháp, chương trình phù hợp để khai thác, tận dụng được hết các giá trị mang lại của hệ sinh thái dữ liệu.

Thứ ba, liên quan đến giám hộ dữ liệu. Vấn đề hiện nay là chúng ta không thể tiếp tục tình trạng mỗi cơ quan tự quản lý hệ thống dữ liệu riêng của mình mà cần phải làm thế nào kết nối các hệ thống dữ liệu đó; biến dữ liệu thành dịch vụ để công chúng truy cập và khai thác những giá trị của dữ liệu.

Việt Nam đang nỗ lực thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025, và Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì Sự phát triển bền vững. Để đạt được những mục tiêu đã đề ra, Việt Nam cần có số liệu thống kê chất lượng, đáng tin cậy vừa làm cơ sở cho hoạch định chính sách, vừa là yếu tố căn bản để xây dựng, thực hiện triển khai, giám sát và đánh giá tiến trình đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội và các mục tiêu phát triển bền vững.