Có nên gia hạn giá ưu đãi cho điện gió?

Hơn 90 dự án chạy đua nước rút

Đến nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, trong số 106 nhà máy điện gió với tổng công suất 5.655,5 MW đăng ký thử nghiệm vận hành thương mại thì đến 15/10/2021 đã có 11 nhà máy điện gió với tổng công suất 443 MW đã được công nhận vận hành thương mại. Như vậy, vẫn còn hơn 90 dự án điện gió chưa thể vận hành thương mại, dù chỉ còn hơn 10 ngày nữa để được hưởng giá mua ưu đãi.

Ông Bùi Văn Thịnh - Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và Mặt trời Bình Thuận lo ngại khả năng đến ngày 31/10, chỉ có 50% số dự án điện gió của địa phương này được công nhận vận hành thương mại.

Ảnh minh họa

Về phương án sau khi hết thời hạn giá FIT (cơ chế giá cố định - ưu đãi), Bộ Công thương sẽ chuyển sang cơ chế đấu thầu giá, ông Thịnh cho biết nếu đấu thầu thì chắc chắn giá mua điện sẽ thấp hơn. Trong khi đầu tư một dự án điện gió rất tốn kém, gấp nhiều lần điện mặt trời, nếu không có chính sách ưu đãi thì nhà đầu tư sẽ thiệt hại.

Về phía Bộ Công thương, ông Phạm Nguyên Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo cho biết, từ trước tới nay, chủ đầu tư các dự án điện (bao gồm cả các dự án năng lượng tái tạo) hầu hết đều được lựa chọn thông qua hình thức giao trực tiếp bởi cơ quan có thẩm quyền (Thủ tướng Chính phủ hoặc UBND các tỉnh).

Tuy nhiên, sau khi Luật Đầu tư năm 2020, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư có hiệu lực (từ ngày 1/1/2021) và các văn bản hướng dẫn liên quan (Nghị định số 31/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư, Nghị định số 35/2021 ngày 29/3/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư) được ban hành, việc lựa chọn nhà đầu tư các dự án điện nói chung (và các dự án năng lượng tái tạo) sẽ phải tuân thủ theo các quy định của Luật Đấu thầu và Nghị định số 25/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư.

Được biết, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo đang nghiên cứu báo cáo Chính phủ về cơ chế phát triển điện gió trong thời gian tới. Theo hướng trong tương lai lựa chọn nhà đầu tư qua đấu thầu, xác định giá thương thảo giữa chủ đầu tư và bên mua điện theo khung giá Bộ Công thương xây dựng.

Đơn vị này cũng cho biết thêm, cũng đã xem xét tới tình huống dự án điện gió dở dang, không kịp đưa vào vận hành thương mại trước ngày 31/10/2021. Bộ sẽ xem xét cơ chế, trên cơ sở chi phí vốn đầu tư sản xuất, kinh tế kỹ thuật của nhà máy để chủ đầu tư thương thảo với bên mua điện về giá.

Giá FIT hay đấu thầu

Trong câu chuyện này, ở góc nhìn chuyên gia, ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng, để công bằng với các nhà đầu tư do yếu tố khó khăn bởi dịch Covid-19, Bộ Công thương cần có rà soát rõ ràng, xem xét mức độ hoàn thiện của dự án để cho hưởng giá ưu đãi. Còn với những dự án chưa mua tuabin gió, mới chỉ san lấp mặt bằng thì sẽ chuyển sang cơ chế đấu thầu.

Theo ông Sơn, thực tế, có nên gia hạn giá FIT sau ngày 31/10 là câu hỏi rất khó. Bộ Công thương cần phải làm việc, đi kiểm tra thực tế tình hình hoàn thiện của các dự án để có đánh giá khách quan.

Còn theo PGS-TS. Trần Đình Thiên, việc hưởng giá FIT cũng là nguyên nhân khiến năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió phát triển ồ ạt thời gian qua. Hệ lụy an toàn cũng như hệ thống điện lưới không đảm bảo được, cắt giảm công suất lớn. Đây rõ ràng là “trò chơi” nghiệt ngã. Xây dựng giá ưu đãi cho năng lượng tái tạo là một nghệ thuật.

Còn về đấu thầu, chuyên gia Trần Đình Thiên cũng lưu lý cần phải đảm bảo cân bằng lợi ích giữa các bên. Việt Nam có nguồn tài nguyên, điều kiện thiên nhiên tốt để phát triển năng lượng tái tạo, có thể biến vùng nghèo đói nhất trở nên giàu có. Do vậy, cần phải thay đổi tư duy phát triển, thay đổi cách tiếp cận về nguồn lực phát triển để phát triển đất nước. “Tận dụng tiềm năng để phát triển năng lượng tái tạo thế nào, giá FIT hay đấu thầu. Cách tiếp cận cần mang tính định hướng, đảm bảo lợi ích của đất nước”, ông Thiên nhấn mạnh.