Ăn, chơi Tết Sài thành

1. “Rồi dập dìu, mùa xuân chim én về. Mùa bình thường, mùa xuân nay đã về. Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên…”. Giai điệu tràn ngập vui tươi trong ca khúc “Mùa xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao đã vang lên vào mùa xuân năm 1976 và cũng từ đó, luôn là một giai điệu đẹp báo hiệu mùa xuân về trên TP. Hồ Chí Minh.

Với riêng người Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh thì giai điệu “Mùa xuân đầu tiên” còn mang nhiều ý nghĩa khác. Là ca khúc cách mạng đầu tiên đã được báo Sài Gòn giải phóng đăng trang trọng trong số báo Xuân đầu tiên của mùa xuân giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Xuân Bính Thìn 1976. Ca khúc chỉ có 177 từ, nhưng như gói tất cả tình cảm của mọi người trong niềm hạnh phúc của hoà bình, thống nhất, sum họp, ước mơ không chỉ của riêng 30 năm khói lửa chiến tranh đầy hy sinh mất mát, mà là của cả 4000 năm dựng nước và giữ nước từ thời lập quốc dồn lại. Người Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh cảm thấy hơn bao giờ hết, cảm nhận sự thiêng liêng vô cùng của những chữ: Hoà bình, Thống nhất, Sum họp…

Mấy chục năm trôi qua, kể từ sau mùa xuân 1975 ấy, đất nước có biết bao đổi thay, Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh cũng có biết bao thay đổi. Và cái Tết, cái tâm thế đón Xuân cũng mang theo những dấu cảm khác nhau. Dân Sài thành “ăn” Tết không theo một phong vị, sắc thái riêng biệt nào và đó lại chính là nét đặc trưng của Tết Sài Gòn - xuân TP. Hồ Chí Minh tạo nên sự hấp dẫn, quyến rũ đầy cá tính của thành phố. Không chỉ là Tết phương Nam với những tập quán phong tục của người Nam Bộ, mà còn là sự hội tụ những tinh hoa truyền thống Tết của các vùng miền đất nước từ Bắc vào Nam, từ miền núi cao đến đồng bằng châu thổ, từ rừng núi Tây Bắc mờ sương đến miền biển nắng tràn gió lộng…

2. Mai - Đào là hai loài hoa chủ đạo của mùa xuân - Tết, luôn đứng sóng cặp bên nhau, một mạnh mẽ phóng khoáng với màu vàng của nắng gió kết tinh, một mềm mại duyên dáng trong sắc hồng thanh khiết yêu kiều, như một đôi tình nhân Nam - Bắc gắn kết trong tình yêu tuyệt đẹp. Những nét tinh tế thanh lịch của Thăng Long - Hà Nội ngàn năm tuổi luôn là hương vị được người Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh trân trọng như sự “thuần Việt” nhất. Bánh chưng, bánh giầy, giò chả… với những truyền thuyết có từ thời lập quốc thuở Vua Hùng dựng nước, những phong tục cổ truyền có tuổi cả ngàn năm lịch sử đất nước, những tinh hoa văn hoá dân gian đặc trưng của Việt Nam được người Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh đón nhận không chỉ làm cho thêm phần ý nghĩa của Tết, mà còn mang cả tình cảm của “Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long”.

Bên cạnh đó là những “mỹ vị” nhân gian của khắp ba miền Nam - Trung - Bắc quây quần giống như một mâm cỗ lớn đầy đủ sản vật của “rừng vàng, biển bạc”, hoa thơm trái ngọt, ngũ cốc bốn mùa thơm thảo đồng quê, biểu trưng của dân tộc Việt, giống như một sắp đặt mang tính ngẫu hứng nhưng đầy nghệ thuật của sự phong phú, đa dạng sắc thái trong văn hoá ẩm thực Việt.

Cũng là rượu Việt, nhưng ở Sài Gòn là cuộc gặp gỡ, là một cuộc du ngoạn lên rừng xuống biển, ngang dọc các miền châu thổ, lãng du khắp vùng miền đất nước trong lâng lâng men say của nhiều hương vị. Đi theo chiều dài của hình chữ “S”, từ rượu Mẫu Sơn - Lạng Sơn, rượu bản Phố - Bắc Hà, rượu San Lùng - Bát Xát - Lào Cai, rượu Đao - Yên Bái, rượu Bó Nặm - Bắc Cạn, rượu Làng Vân - Bắc Giang, rượu Đại Lâm - Bắc Ninh, rượu Thổ Hà - Vĩnh Phúc, rượu vang Đà Lạt, rượu đế Long An, rượu Phú Lễ - Bến Tre, rượu Xuân Thạch, rượu Tân Lộc… đến các loại rượu cần Tây Bắc, Tây Nguyên. Gần như miền đất nào cũng có một loại rượu của riêng mình, để uống, để say trong nắng gió Tết Sài Gòn - xuân TP. Hồ Chí Minh.

3. Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh “chơi” Tết cũng “không giống ai”. Có lẽ là vì sự du nhập của nhiều luồng văn hoá khác nhau, do tính chất địa lý và lịch sử. Với người Sài Gòn, 3 ngày Tết là 3 ngày mọi người mặc sức vui chơi thoải mái, ăn uống thả giàn, không gò bó. Những lễ nghi truyền thống được thực hiện ngay trong đêm giao thừa, sang tới mùng 1, 2, 3 là ai thích gì chơi đó, ai muốn đi đâu thì đi. Nhưng rất đặc biệt, sáng Mùng 1 Tết, đường phố Sài Gòn rất ít người đi lại, nhưng đến các tụ điểm vui chơi xuân thì thấy đã đông ngợp, không hiểu mọi người đi từ lúc nào. Có một thú vị là phần lớn du khách chơi xuân ở Sài Gòn là người của các tỉnh thành lân cận và khách du lịch ngoại quốc.

Là một thành phố năng động và không “lãng phí” để thời gian trống, các hàng quán ở Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh trong mấy ngày Tết cũng không nghỉ, các nhà hàng, khách sạn, tiệm ăn khách đông nườm nượp. Tết nhưng không thích ăn uống tụ họp trong nhà mà kéo nhau ra quán thưởng thức các hương vị xuân bốn phương, thế mới thú.

Ngoài ra, ngày Tết ở thành phố phương Nam này còn có một phong tục cổ của người Hoa, nhưng đã được Việt hoá. Đó là từng đoàn Lân, Sư nhỏ với vài người cầm phèng la, chũm chọe đi tới những nhà mặt tiền trên phố, chúc phúc lộc gia chủ bằng mấy câu thơ, vè dân gian, xua đuổi những xui rủi năm cũ, mang điều may mắn tới… Gia chủ tuỳ tâm gửi tặng bao lì xì cho Lân, Sư. Không nhà nào Lân, Sư ghé thăm mà không vui, họ cho đó là điều tốt lành trong năm mới, nhất là các gia chủ làm nghề kinh doanh buôn bán.

Tết Sài Gòn - xuân TP. Hồ Chí Minh còn có kiểu du xuân rất khác, là một phong tục đẹp, không biết bắt nguồn từ đâu, nhưng như một kiểu “chơi” xuân mang đậm chất văn hoá tín ngưỡng và văn hoá truyền thống dân tộc. Ngày Mùng 1 Tết, gần như mọi người đều dành cho cuộc xuất hành đầu năm là viếng thăm các chùa trong thành phố, hoặc những ngôi chùa cổ nổi tiếng ở các vùng xung quanh như Bình Dương, Vũng Tàu, Đồng Nai, Tây Ninh… Rồi sau đó là đi thăm mộ người thân ở các nghĩa trang, đặc biệt là nghĩa trang liệt sĩ, thắp nhang cho vong linh được ấm cúng, nhất là với những liệt sĩ vô danh.

Người Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh còn một sự “háo hức” khi xuân về Tết đến, là đón đợi “Đường hoa Nguyễn Huệ”- năm nay có gì lạ? Kể từ năm 2004, trục đường Nguyễn Huệ, giữa trung tâm thành phố và hiện giờ là phố đi bộ, mỗi khi Tết đến là trở thành một đường hoa với những đặc trưng của năm và như biểu tượng khát vọng, mơ ước của người dân thành phố qua chủ đề và những hình ảnh được sắp đặt…

Là một thành phố trẻ, hiện đại, tưởng như các dòng văn hoá phương Tây và các quốc gia khác du nhập sẽ làm cho người thành phố không còn để ý tới những gì thuộc về truyền thống. Nhưng thật thú vị, đường hoa Nguyễn Huệ năm nào cũng dành một khúc đường tạo dựng một cảnh đồng quê Việt Nam rất sống động, y như một thôn làng thật được “trích đoạn” mang đến đây, đặt vào phố, thú vị nhất là tất cả hoa lá cỏ cây, lúa, rau trái, thậm chí cả lục bình… đều là “thật” không phải đồ giả, đồ composit…

Có cả cây cầu khỉ vắt ngang con rạch, mọi người áo quần súng sính, trẻ em rồng rắn đi qua trong tiếng cười vui. Có ao sen, ruộng lúa đang ngậm đòng, một mảng lúa chín thơm, có cả đăng, đó, nơm, lọp… kéo cá bắt tôm, rồi mấy giàn bầu bí mướp, những trái quả miệt vườn, rồi xe trâu xe ngựa và một góc nhà tranh có cối xay lúa, giã gạo, có thúng, mủng, giần, sàng… và một bồ to đầy ắp hạt lúa thơm… Không chỉ thu hút sự hiếu kỳ của lớp trẻ thành phố, của du khách phương xa, mà như một mảnh hồn ký ức của những người thành phố lớn tuổi, như được phút chốc trở lại nơi dòng sông quê, một khoảnh khắc đầy ý nghĩa khi xuân về...