Vì sao mục tiêu 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020 phá sản?

Còn khoảng cách lớn giữa chính sách và thực tiễn

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông nhấn mạnh, doanh nghiệp (DN) có vị trí đặc biệt quan trọng của nền kinh tế, là bộ phận chủ yếu tạo ra tổng sản phẩm trong nước (GDP). DN luôn được đặt trong mối quan hệ tổng hòa với các thành tố khác của nền kinh tế.

Hoạt động của DN đã có bước phát triển mạnh trong gần 2 thập kỷ qua

Trong khoảng hai thập kỷ gần đây, hoạt động của DN đã có bước phát triển mạnh, góp phần giải phóng và phát triển sức sản xuất, huy động và phát huy nội lực vào phát triển kinh tế - xã hội, góp phần quyết định vào phục hồi và tăng trưởng kinh tế, tăng kim ngạch xuất khẩu, tăng thu ngân sách và tham gia giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội như: tạo việc làm, xóa đói, giảm nghèo…

DN là yếu tố quan trọng, quyết định đến chuyển dịch các cơ cấu lớn của nền kinh tế quốc dân như cơ cấu nhiều thành phần kinh tế, cơ cấu ngành kinh tế, cơ cấu kinh tế giữa các vùng, địa phương. “Có thể nói vai trò của DN không chỉ quyết định sự phát triển bền vững về mặt kinh tế mà còn quyết định đến sự ổn định và lành mạnh hóa các vấn đề xã hội”, ông Đông khẳng định.

Ông Đông cho hay, dù các chính sách về phát triển DN và hỗ trợ DN vừa và nhỏ giai đoạn vừa qua đã được ban hành khá đầy đủ, toàn diện và bước đầu đạt được một số kết quả đáng khích lệ, nhưng cần thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn khoảng cách lớn giữa chính sách và thực tiễn triển khai. “Một số mục tiêu về phát triển doanh nghiệp trong giai đoạn 2016-2020 ví dụ như: mục tiêu đạt 1 triệu DN hoạt động vào năm 2020 là chưa đạt được, xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan và khách quan”, ông Đông nhấn mạnh.

Theo Dự thảo Báo cáo, tính đến ngày 31/12/2019, cả nước có 758.610 DN đang hoạt động. Ước đến tháng 10/2020, cả nước có 795.000 DN đang hoạt động.

Một số chuyên gia kinh tế nhận định, trên thực tế, ngay từ ban đầu, mục tiêu đặt ra đã là khá thách thức. Bởi lẽ, với con số 442.885 DN đang hoạt động vào năm 2015, muốn đạt được mục tiêu, thì tốc độ tăng trưởng số DN hoạt động bình quân phải đạt 17,7%.

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2016-2019, giai đoạn mà tốc độ tăng trưởng DN thành lập mới bình quân tăng gấp đôi so với giai đoàn 2011-2015, thì cả tốc độ tăng số DN đang hoạt động (là 14,4%) và tốc độ tăng số DN thành lập mới (10,5%) đều thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng cần đạt được.

Chưa kể, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mặc dù số lũy kế DN thành lập mới vượt 1 triệu, song do số lượng DN đóng cửa, rút lui khỏi thị trường tăng cao, nên con số còn lại không đủ 1 triệu.

Riêng năm 2018, số lượng DN ngừng hoạt động và giải thể tăng đột biến. Tính đến ngày 20/12/2018, cả nước có 27.126 DN đăng ký tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, 63.525 DN ngừng hoạt động không đăng ký hoặc chờ giải thể và 16.314 DN hoàn tất thủ tục giải thể.

Trong khi đó, năm 2020, kể từ đầu năm, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, không chỉ việc thành lập DN mới gặp khó khăn, mà cả số DN giải thể, đóng cửa cũng tăng lên. Do đó, việc mục tiêu đạt 1 triệu DN hoạt động vào năm 2020 bị phá sản, cũng là điều dễ hiểu.

Còn nhiều tồn tại, hạn chế

Lý giải về việc vì sao không đạt con số này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tại thời điểm năm 2016, khi xây dựng mục tiêu 1 triệu DN hoạt động vào năm 2020, Chính phủ đã rất kỳ vọng vào các nhóm giải pháp và nhiệm vụ tại Nghị quyết 35/NQ-CP.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy, đa số các chính sách, giải pháp mới dừng ở việc ban hành các quy định, văn bản quy định pháp luật, mà chưa đi vào cuộc sống.

Hơn nữa, mức độ tiếp cận, thụ hưởng chính sách hỗ trợ của các DN cũng hạn chế. Hộp thư điện tử, đường dây nóng trả lời DN ở các địa phương hầu như không hoạt động, DN gửi câu hỏi đến nhưng sau mấy tháng không có thông tin phản hồi.

Đặc biệt, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chính sách khuyến khích hộ gia đình chuyển đổi thành DN chưa đủ hấp dẫn, do đó số DN thành lập mới từ hộ kinh doanh rất khiêm tốn. Trong khi đó, đây là khu vực được kỳ vọng sẽ bổ sung một lực lượng lớn cho khu vực DN.

Bên cạnh đó, một nguyên nhân quan trọng khác được Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra là do những tác động của dịch Covid-19. Do dịch, số DN đăng ký tạm ngừng đăng ký kinh doanh có thời hạn tăng đột biến, tăng gần 82% so với cùng kỳ năm ngoái, gấp 3,7 lần so với mức tăng bình quân của cả giai đoạn 2015-2019.

Trung bình mỗi tháng đầu năm 2020, có 8.701 DN rút lui khỏi thị trường, tăng 27,2% so với trung bình 9 tháng đầu năm 2019. Trong khi đó, số DN thành lập mới thì lại thấp nhất trong vòng 5 năm qua.

Cần thêm chính sách hỗ trợ doanh nghiệp

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của DN Việt Nam, nhiều chuyên gia cho rằng cần khuyến khích phát triển DN khu vực tư nhân có quy mô vừa và lớn; xây dựng các thương hiệu mạnh của DN Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước. Đặc biệt, đổi mới tư duy quản lý nhà nước về DN khu vực tư nhân, theo đó nhà nước coi DN vừa là khách hàng được phục vụ vừa là đối tượng quản lý.

Chính sách hỗ trợ DN thực sự cần thiết trong giai đoạn hiện nay

Bên cạnh đó, tạo môi trường thuận lợi cho DN khu vực tư nhân phát minh, đổi mới, sáng tạo và áp dụng mô hình kinh doanh, dịch vụ sản phẩm chưa từng có tiền lệ. Tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các DN; phát triển DN khu vực tư nhân hiệu quả, bền vững, đảm bảo kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa kinh tế với trách nhiệm xã hội, bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư khuyến nghị đưa ra 6 nhóm giải pháp; trong đó, gồm hỗ trợ DN sau tác động bởi dịch bệnh Covid-19; Phát triển DN có quy mô lớn, có vai trò dẫn dắt trong một số ngành, tạo cực tăng trưởng mới cho nền kinh tế; thúc đẩy nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo trong DN; nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho DN; tăng cường liên kết DN, tham gia chuỗi giá trị; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác phát triển DN.

Ông Nguyễn Cường, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Bắc Giang đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư phổ biến những kinh nghiệm trong việc hỗ trợ DN như Bến Tre, Hà Nội, Quảng Ninh, TP. Hồ Chí Minh để các tỉnh học tập, rút kinh nghiệm trong việc triển khai hỗ trợ DN đặc biệt là DN nhỏ và vừa.

“Sự chia sẻ, nghiên cứu đồng bộ các giải pháp trong việc hỗ trợ, phát triển DN là cần thiết trong giai đoạn hiện nay”, ông Cường nói.

Còn ông Trần Anh Tuấn, Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh cũng đề xuất, trong thời gian tới, cần hỗ trợ nhiều hơn cho DN nhất là DN vừa và nhỏ; trong đó, hỗ trợ DN nắm bắt cơ hội từ Hiệp định EVFTA, đẩy mạnh xúc tiến thương mại; đặc biệt là hỗ trợ DN tiếp cận các nguồn vốn, đào tạo, lao động có tay nghề và chuyên gia.